Xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm, tạo động lực cho doanh nghiệp phát triển

Luật Công nghiệp trọng điểm hiện đang được Bộ Công Thương tổng hợp ý kiến các bộ, ngành, cơ quan liên quan để gửi Bộ Tư pháp thẩm định, báo cáo Chính phủ xem xét và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung vào Chương trình xây dựng luật của Quốc hội theo quy định.

Theo Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương, Nghị quyết đại hội Đảng XIII đặt mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Đây là mục tiêu khá thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực vượt bậc và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị.

Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TƯ ngày 17-11-2022 về tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, với quan điểm, định hướng: Thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần có lộ trình và bước đi cụ thể, có trọng tâm, trọng điểm; ưu tiên nguồn lực, có các cơ chế, chính sách đột phá, phù hợp để phát triển các cực tăng trưởng, các ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên, công nghiệp mũi nhọn, công nghiệp hỗ trợ” và “ưu tiên xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật chuyên ngành về phát triển công nghiệp quốc gia và các lĩnh vực công nghiệp đặc thù. Do vậy, thời điểm này thích hợp để cho ra đời dự án Luật Công nghiệp trọng điểm.

Xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm sẽ giúp tạo ra những điều kiện thuận lợi để các ngành công nghiệp trọng điểm cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế. Điều này đồng thời tăng cường vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Các ngành dự kiến được xác định trên cơ sở các ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp mũi nhọn, ưu tiên theo Nghị quyết số 29-NQ/TƯ. Cụ thể là: Công nghiệp hỗ trợ cho các ngành dệt may, da – giày, điện tử, sản xuất lắp ráp ô tô, cơ khí chế tạo, công nghệ cao; công nghiệp vật liệu, luyện kim; công nghiệp cơ khí; công nghiệp điện tử; công nghiệp thực phẩm, sinh học; các ngành công nghiệp khác theo định hướng phát triển kinh tế – xã hội trong từng thời kỳ do Chính phủ ban hành.

Theo ông Ngô Khải Hoàn, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công Thương, trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp công nghiệp, đặc biệt là trong các ngành xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam cần đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động sản xuất cũng như chuỗi cung ứng để phù hợp với các tiêu chuẩn, quy tắc quốc tế. Việc xây dựng một thể chế phát triển công nghiệp theo hướng phát triển bền vững cũng sẽ thể hiện cam kết của Việt Nam đối với xu thế chung của quốc tế, tạo ra cơ hội thu hút đầu tư trong tương lai.

Theo các chuyên gia, Dự án Luật Công nghiệp trọng điểm cần những chính sách mang tính chất hỗ trợ chung, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, sẽ định rõ các quy định và chính sách hỗ trợ cho các ngành công nghiệp trọng điểm. Việc có một khung pháp lý rõ ràng sẽ giúp doanh nghiệp có điều kiện thuận lợi để phát triển và đầu tư vào các ngành này. Luật Công nghiệp trọng điểm cũng tạo động lực mới cho doanh nghiệp, thông qua các chính sách ưu đãi, hỗ trợ và khuyến khích doanh nghiệp hoạt động trong các ngành công nghiệp trọng điểm.

Đặc biệt, việc xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm sẽ giúp tạo ra những điều kiện thuận lợi để các ngành công nghiệp trọng điểm cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế. Điều này đồng thời tăng cường vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.

Nói như TS. Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng việc Luật Công nghiệp trọng điểm sẽ thúc đẩy cho phát triển các ngành công nghiệp, làm nền tảng quan trọng cho thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa mà Việt Nam đã “lỡ hẹn” 3 lần.

“Đặc biệt, đa số doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hiện nay là doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn hạn chế về nhân sự, nguồn lực tài chính, năng lực nghiên cứu phát triển sản phẩm,… Trong khi đó, xu hướng phát triển hiện đại của thế giới đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải số hóa, ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất kinh doanh”, TS Lê Đăng Doanh nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, dự án Luật Công nghiệp trọng điểm sẽ quy định các giải pháp thúc đẩy doanh nghiệp chủ động chuyển đổi từ mô hình sản xuất truyền thống sang mô hình tăng trưởng xanh. Cùng với đó, tạo cơ hội tiếp cận những chính sách ưu đãi, hỗ trợ đặc thù khi doanh nghiệp chuyển sang mô hình phát triển bền vững để mở rộng khả năng vươn ra chuỗi giá trị toàn cầu và thị trường quốc tế hiệu quả hơn. Thúc đẩy các mô hình sản xuất sạch hơn, kinh tế tuần hoàn, tăng cường trách nhiệm của doanh nghiệp đối với môi trường và xã hội.

Đáng chú ý, trong thời gian tới Bộ Công Thương cho biết sẽ nghiên cứu, triển khai các giải pháp thúc đẩy phát triển hệ thống doanh nghiệp công nghiệp; đặc biệt là phát triển các doanh nghiệp công nghiệp tư nhân trong nước thực sự trở thành một động lực quan trọng cho phát triển công nghiệp đất nước.

Tăng cường mối liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với chuỗi cung ứng của các tập đoàn toàn cầu; xây dựng hệ thống nhà cung ứng nội địa, phát triển mạnh công nghiệp hỗ trợ để công nghiệp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị quốc tế trong các ngành công nghiệp nền tảng, ưu tiên.

Cùng với đó, Bộ Công Thương cũng sẽ nghiên cứu, đề xuất các giải pháp phát triển nguồn nhân lực công nghiệp đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đặc biệt là yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Thúc đẩy khoa học và công nghệ, các hoạt động đổi mới sáng tạo, nghiên cứu và phát triển cho các ngành công nghiệp.

Triển khai các giải pháp nhằm khai thác hợp lý nguồn tài nguyên, khoáng sản để huy động nguồn lực phát triển các ngành công nghiệp vật liệu, công nghiệp hỗ trợ và công nghiệp chế biến, chế tạo; bảo đảm việc bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu trong quá trình phát triển công nghiệp.

“Mục tiêu của những giải pháp nêu trên nhằm tiếp tục hoàn thiện chính sách, khắc phục những điểm yếu, phát huy những điểm mạnh từ nội lực các ngành công nghiệp của đất nước, tạo đột phá thúc đẩy phát triển và hiện đại hóa nền công nghiệp quốc gia trong thời gian tới”, ông Ngô Khải Hoàn nhấn mạnh.

Góp ý trước đó, PGS.TS Trần Đình Thiên, Chuyên gia kinh tế, Thành viên tổ tư vấn Chính phủ, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng cần có sự đánh giá, rút kinh nghiệm từ thực tiễn trong quá trình xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm để đạt được hiệu quả cao nhất sau khi ban hành.

Ví bộ Luật này như chiếc “phanh” cho ngành công nghiệp, PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh chiếc phanh này không phải để “hãm” công nghiệp chạy chậm lại, mà sẽ đảm bảo cho chuyến xe chạy nhanh, an toàn bằng một khung khổ thống nhất, thuận lợi, không “chệch đường” khỏi cấu trúc ngành công nghiệp đã được đề ra trong các quy hoạch, chiến lược.

Mặt khác, PGS.TS Trần Đình Thiên chỉ ra, để phát triển “đúng địa chỉ”, Luật Công nghiệp trọng điểm cũng cần đưa ra các tiêu chuẩn rõ ràng hơn, lựa chọn các ngành ưu tiên gắn với chính sách ưu đãi cụ thể, khuyến khích mở ra thị trường cạnh tranh.

TS Phan Đức Hiếu, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội thì nhận định, Luật Công nghiệp trọng điểm đặt mục tiêu cao hơn là dẫn dắt, lan toả, như vậy có thể trùng về lĩnh vực nhưng có thể không trùng định hướng, tương tự như việc trùng hình thức nhưng không trùng về nội dung.

Đồng thời, quá trình xây dựng Luật cũng cần tính toán đến việc tổ chức thực thi, cân nhắc giao cho một cơ quan đủ thẩm quyền thay vì giao cho các Bộ theo phạm vi chức năng.