Việt Nam – Hoa Kỳ tăng tốc liên kết kinh tế trong giai đoạn cạnh tranh chuỗi cung ứng
Sau ba thập kỷ bình thường hóa và 25 năm ký kết Hiệp định Thương mại song phương (BTA), hợp tác kinh tế Việt Nam – Hoa Kỳ đang tiến vào một thời kỳ mới với kỳ vọng lớn hơn nhưng cũng đi kèm sức ép cao hơn. Nhận định này được các chuyên gia đưa ra tại Diễn đàn Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ 2025 diễn ra sáng 10/12 ở TP.HCM, nơi quy tụ đại diện cơ quan hoạch định chính sách, tổ chức tư vấn và cộng đồng doanh nghiệp hai nước.
Sự kiện do Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) và AmCham Việt Nam đồng tổ chức, diễn ra trong bối cảnh kim ngạch thương mại, đầu tư và các hoạt động hợp tác chiến lược giữa hai nền kinh tế đều đạt nhiều dấu mốc quan trọng. Bức tranh thương mại song phương hiện nay không chỉ mở rộng về quy mô mà còn mang tính kết nối sâu hơn vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ba mươi năm qua, kim ngạch thương mại giữa hai nước đã tăng gần 300 lần, từ chưa đến nửa tỷ USD năm 1994 lên xấp xỉ 150 tỷ USD vào năm 2024. Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ – Phạm Quang Vinh đánh giá sự tăng trưởng ấn tượng này đến từ nỗ lực kiên định của hai Chính phủ cũng như vai trò năng động của doanh nghiệp.
Ông Phạm Quang Vinh cho rằng kinh tế – thương mại luôn là nền tảng gắn kết lợi ích, nhưng ở giai đoạn mới, Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ đối diện những yêu cầu cao hơn về tiêu chuẩn, minh bạch và khả năng thích ứng chính sách.
Số liệu cập nhật tại diễn đàn cho thấy thương mại năm 2025 tiếp tục tăng tốc. Trong 10 tháng, tổng kim ngạch hai chiều đạt khoảng 141,4 tỷ USD, tăng hơn 27% so với cùng kỳ 2024. Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ hơn 126 tỷ USD, tương đương hơn 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, trong khi nhập khẩu từ Hoa Kỳ đạt 15,2 tỷ USD. Tính đến hết tháng 11, Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với 138,6 tỷ USD.
Hoa Kỳ hiện là nhà đầu tư lớn, đứng thứ 11 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án tại Việt Nam, với hơn 1.500 dự án còn hiệu lực và tổng vốn đăng ký 12,3 tỷ USD. Ngược lại, doanh nghiệp Việt Nam có 266 dự án tại Hoa Kỳ, gần 1,4 tỷ USD vốn đầu tư, đưa Mỹ trở thành điểm đến lớn thứ sáu.
Ở góc độ ngành hàng, xuất khẩu tăng mạnh nhờ nhóm điện tử, máy tính và điện thoại – theo số liệu phía Hoa Kỳ – tăng trên 40%. TS Trần Toàn Thắng (Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế – Tài chính) nhận định đây là nhóm hàng có giá trị gia tăng cao, hưởng lợi khi doanh nghiệp Mỹ tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Dệt may và da giày phục hồi khi thị trường Hoa Kỳ chiếm tới 38% kim ngạch ngành; đồ gỗ đã trở lại tăng trưởng dương; thủy sản duy trì mức ổn định 2 – 2,2 tỷ USD nhờ nhu cầu lớn với tôm và cá tra Việt Nam. Chủ tịch Hiệp hội Dệt may và Da giày Hoa Kỳ Matt Priest cũng ghi nhận Việt Nam ngày càng giữ vai trò quan trọng trong nguồn cung toàn cầu nhờ chất lượng và tính minh bạch ngày càng cao.
Song song với cơ hội, áp lực phòng vệ thương mại cũng tăng mạnh. Việc nhập khẩu từ Việt Nam vào Hoa Kỳ tăng hơn 40% ở nhiều mặt hàng trong 11 tháng đã khiến rủi ro điều tra chống lẩn tránh, chống bán phá giá và chống trợ cấp tăng lên. TS Trần Toàn Thắng cảnh báo nguy cơ bị áp dụng các biện pháp theo Mục 232 hoặc 301 đối với thép, gỗ, năng lượng mặt trời và cả nhóm điện tử – lĩnh vực chiếm gần 28% tổng kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại Trương Thị Thùy Linh lưu ý doanh nghiệp có thể đối diện cùng lúc nhiều biện pháp điều tra, kéo dài nhiều năm và gây tổn thất lớn nếu không chuẩn bị từ sớm.
Từ phía doanh nghiệp, bà Virginia Foote – Phó Chủ tịch AmCham Hà Nội nhận xét, môi trường chính sách của Hoa Kỳ thay đổi liên tục, đặc biệt về thuế quan và tiêu chuẩn kỹ thuật. Theo bà, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải nắm rõ quy tắc xuất xứ, đặc điểm chuỗi cung ứng và cách phân bổ nghĩa vụ thuế khi đàm phán. FDI Mỹ không chỉ dựa trên ưu đãi thuế mà còn yêu cầu cao về hạ tầng, nguồn nhân lực và độ ổn định của môi trường đầu tư. Do đó, Việt Nam cần tiếp tục cải cách thể chế và đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng năng lượng và môi trường.
Các ý kiến tại diễn đàn thống nhất rằng giai đoạn tới, doanh nghiệp phải tăng khả năng minh bạch chuỗi cung ứng, đáp ứng chuẩn truy xuất nguồn gốc và chủ động hơn trong phòng vệ thương mại. Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại Đa biên, đề xuất tăng cường nhập khẩu nguyên liệu và công nghệ từ Hoa Kỳ để cải thiện cán cân thương mại và nâng cao năng lực sản xuất.
Với vai trò là kênh đối thoại chính sách quan trọng, Diễn đàn Thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ 2025 góp phần định hình cách tiếp cận mới cho hợp tác song phương. Trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động mạnh, khả năng thích ứng, nâng cao giá trị nội tại và giảm phụ thuộc là yếu tố then chốt giúp quan hệ kinh tế Việt – Mỹ phát triển bền vững trong thập niên tới.
Lê Minh
