Từ vụ án NXB Giáo dục: Cần “bịt” lỗ hổng quản lý
Trong vụ án xảy ra tại NXB Giáo dục, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cần giám sát, kiểm soát chặt hoạt động mua sắm của đơn vị…
Như Diễn đàn Doanh nghiệp đã thông tin, Kết luận điều tra của Cơ quan điều tra (CQĐT) đã đề nghị truy tố Nguyễn Đức Thái – cựu Chủ tịch HĐTV nhà xuất bản (NXB) Giáo dục và 7 bị can liên quan theo 3 tội danh là “Đưa hối lộ”, “Nhận hối lộ” và “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”.
Trong vụ án, bị can Nguyễn Đức Thái bị xác định đã nhận hối lộ gần 25 tỷ đồng từ bị can Tô Mỹ Ngọc – Chủ tịch Công ty Phùng Vĩnh Hưng và bị can Nguyễn Trí Minh – Giám đốc Công ty Giấy Minh Cường Phát khi tạo điều kiện trái pháp luật trong việc đấu thầu giấy in sách giáo khoa.
Nhờ đó mà các công ty của bị can Tô Mỹ Ngọc đã tham gia và trúng 13 gói thầu với tổng trị giá 2.101 tỷ đồng. Công ty Minh Cường Phát của bị can Nguyễn Trí Minh được tham gia và trúng 5 gói thầu với tổng số tiền 209 tỷ đồng. Căn cứ kết quả định giá của Hội đồng định giá trong tố tụng hình sự TP Hà Nội, căn cứ khối lượng giao nhận thực tế hàng hóa, CQĐT xác định tổng thiệt hại của vụ án là 10 tỷ đồng.
Quá trình điều tra, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an nhận định về nguyên nhân, điều kiện dẫn đến hành vi phạm tội. Theo đó, CQĐT cho rằng mua sắm giấy in để phục vụ in sách giáo dục là hoạt động thường xuyên của Nhà xuất bản giáo dục, được thực hiện hàng năm. Giá giấy in chiếm 30-40% cơ cấu giá bán sách giáo khoa. Việc mua giấy in với giá cao sẽ làm tăng giá sách.
Việc mua sắm giấy in theo hình thức chào hàng cạnh tranh cho phép chủ đầu tư tự quyết định danh sách rút gọn, làm hạn chế sự tham gia của các đơn vị cung cấp có năng lực, có chất lượng tốt và giá bán thấp, không đảm bảo sự cạnh tranh, tính công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
Đối với hoạt động mua sắm thường xuyên sử dụng nguồn vốn sản xuất kinh doanh, theo khoản 2, Điều 3 – Luật Đấu thầu năm 2013, doanh nghiệp được ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp. Còn khoản 7, Điều 3 quy định, doanh nghiệp được tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế và trách nhiệm giải trình.
Tuy nhiên, việc không quy định hoặc không quy định rõ về hạn mức áp dụng đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu, dẫn dến các doanh nghiệp lợi dụng để ban hành hạn mức cao hơn nhiều so với quy định của Luật Đấu thầu đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu như chào hàng cạnh tranh, chào hàng cạnh tranh rút gọn.
Bộ Công an chỉ ra đây là nguyên nhân dẫn đến việc thông đồng đưa các nhà thầu vào danh sách được lựa chọn, tạo điều kiện trúng thầu, nguy cơ gây thiệt hại cho Nhà nước.
Mặt khác, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cử kiểm soát viên tại NXB Giáo dục nhưng không quy định rõ việc kiểm soát trực tiếp, tham gia vào hoạt động đấu thầu đối với hoạt động mua sắm thường xuyên, dẫn đến các bị can lợi dụng để thực hiện hành vi sai phạm trong thời gian dài.
Từ đó, Cơ quan điều tra Bộ Công an kiến nghị, các cơ quan quản lý Nhà nước cần có văn bản hướng dẫn cụ thể về khoản 7, Điều 3 – Luật Đấu thầu năm 2023, trong đó quy định rõ về hạn mức được áp dụng đối với các hình thức lựa chọn nhà thầu mà doanh nghiệp được ban hành quy định.
Đồng thời, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần quy định cụ thể về việc giám sát, kiểm soát hoạt động mua sắm thường xuyên của NXB Giáo dục. Trong đó quy định rõ việc kiểm soát viên được tham gia giám sát trực tiếp trong suốt quá trình đấu thầu và các trường hợp bắt buộc phải báo cáo Bộ Giáo dục và Đào tạo về kết quả lựa chọn nhà thầu.
Trước đó, hồi tháng 9/2022, Thanh tra Chính phủ đã ban hành Kết luận thanh tra số 955/KL-TTCP về thanh tra chuyên đề công tác quản lý Nhà nước về giáo dục, đào tạo. Kết luận thanh tra chỉ rõ giai đoạn 2014-2019, Công ty Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83,1% số lượng giấy của NXB Giáo dục (tương ứng hơn 1.890 tỉ đồng).
Khi kiểm tra xác suất một số hợp đồng cung cấp giấy in của doanh nghiệp này cho NXB (1/3 tổng lượng giấy in đã cung cấp, tương ứng hơn 528 tỉ đồng), Thanh tra Chính phủ phát hiện giá giấy in mà công ty bán cho NXB Giáo dục cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch hơn 210 tỉ đồng).
“Những nội dung nêu trên cho thấy, việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế”, Kết luận của Thanh tra Chính phủ nêu.
Đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra nhiều vấn đề khác trong xác định giá trần các gói thầu in sách giáo khoa bằng hình thức đấu thầu. Trong đó, NXB Giáo dục bán 3 loại giấy in có mức thuế suất thuế GTGT đầu vào là 5% cho các nhà trúng thầu in sách giáo khoa. Tuy nhiên, khi xây dựng giá trần của gói thầu in, NXB tính chung vào với mức thuế của dịch vụ in sách giáo khoa có thuế suất thuế GTGT là 10%.
Việc này làm giá trần gói thầu tăng thêm 5% thuế GTGT của 3 loại giấy, dẫn đến gia đình học sinh phải mua sách giáo khoa cao hơn giá phải đăng ký đúng giá với số tiền hơn 14,8 tỉ đồng. Cùng với việc phân bổ chi phí lãi vay vào giá thành sách giáo khoa, kết quả kiểm tra, xác minh cho thấy, trong giai đoạn 2014-2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in sách giáo khoa, hạch toán của NXB Giáo dục có sai sót dẫn đến gia đình học sinh phải mua sách giáo khoa cao hơn giá phải đăng ký đúng giá với số tiền hơn 85 tỉ đồng.
Thanh tra Chính phủ nhận định, chính việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh sách giáo khoa có thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá sách giáo khoa được NXB Giáo dục đăng ký cao bất hợp lý.
Theo Diễn đàn Doanh nghiệp