Trước hạn chót thuế quan: Mức hợp lý và lợi ích dài hạn cho sản xuất nội địa

Mức thuế quan có đi có lại hợp lý

Mức thuế theo từng bậc mới theo nhận định sơ bộ là phù hợp với kỳ vọng của chúng tôi rằng thuế quan của Việt Nam sẽ được cắt giảm xuống còn 20%-30%, và thấp hơn đáng kể so với mức thuế quan có đi có lại 46% được công bố vào “Ngày Giải phóng”. Không có gì ngạc nhiên khi Việt Nam trở thành quốc gia thứ hai sau Vương quốc Anh đạt được thỏa thuận thương mại. Bởi Việt Nam có vị thế ưu tiên, xét đến các động lực mạnh mẽ từ Lãnh đạo 2 nước.

Thỏa thuận thương mại là một động thái tích cực cho xuất khẩu, sản xuất và FDI. Chúng tôi sẽ xem lại dự báo tăng trưởng GDP năm 2025 và 2026 của Việt Nam, khi có chi tiết dữ liệu cụ thể hơn về GDP quý II.

Theo chúng tôi, mức thuế hợp lý hơn sẽ hạn chế mức độ tác động xuất khẩu trong nửa cuối năm. Với mức thuế (chưa phải là kết quả chính thức – nhấn mạnh), dự kiến có thể tăng gấp đôi từ mức cơ sở 10% lên 20%, mức thuế thực tế tăng từ 18,5% lên 22,8%, giả sử các miễn trừ hiện tại (đối với thiết bị điện tử, dược phẩm, năng lượng, khoáng sản, v.v.) vẫn được áp dụng. Mặc dù vẫn còn thách thức đối với các nhà xuất khẩu, mức độ tác động giảm hàng hóa trong nửa cuối năm sẽ được giảm bớt bằng mức thuế quan có đi có lại hợp lý hơn này.

So với mức thuế ban đầu như Mỹ tuyên bố 46%, mức thuế 20% như dự kiến theo thông tin, cho phép các nhà xuất khẩu Việt Nam tự do thực hiện các bước để giảm sự gián đoạn đối với doanh số bán hàng của họ, chẳng hạn như chia sẻ chi phí với các nhà nhập khẩu Hoa Kỳ. Tuy nhiên, do bối cảnh hàng tồn kho của Hoa Kỳ cao hơn và nhu cầu của người tiêu dùng Hoa Kỳ giảm, cùng với việc bán trước đã đưa ra mức tăng theo mùa trong nửa cuối năm đối với hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ từ Châu Á, trước kỳ nghỉ Giáng sinh, có thể ảnh hưởng giảm xuất khẩu ngắn hạn.

Dự báo chênh lệch thuế quan thấp

Hiện xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ chiếm khoảng 30% tổng kim ngạch xuất khẩu, hoặc 25% GDP. Các ngành công nghiệp phụ thuộc nhiều vào thị trường Hoa Kỳ bao gồm sản phẩm gỗ (đồ nội thất), hàng dệt may, giày dép, điện thoại thông minh và hàng điện tử tiêu dùng.

Chênh lệch thuế quan giữa hàng hóa Việt Nam và các nước trong khu vực sẽ là yếu tố quan trọng cần theo dõi. Hoa Kỳ đang tham gia các cuộc thảo luận thương mại với 14 quốc gia trước ngày 9 tháng 7, khi thời hạn hoãn 90 ngày kết thúc. Các quốc gia như Ấn Độ, Bangladesh, Thái Lan, Campuchia và Indonesia có một số điểm tương đồng với cơ cấu công nghiệp của Việt Nam (ví dụ: trong ngành dệt may, giày dép, may mặc và điện tử). Tuy nhiên, mức chênh lệch sẽ là 10% ở mức vừa phải, vì chúng tôi không mong đợi bất kỳ đối tác thương mại nào của Hoa Kỳ được hưởng mức thuế thấp hơn mức cơ sở 10%. Hơn nữa, Việt Nam có vị thế vững chắc trong chuỗi cung ứng của Hoa Kỳ với một số công ty Hoa Kỳ phụ thuộc nhiều vào các nhà máy của nước này. Ví dụ, Nike sản xuất một nửa số giày dép và 28% hàng may mặc của mình trong khi Adidas, Lululemon và nhiều thương hiệu Hoa Kỳ khác có nguồn cung lớn từ Việt Nam.

Một lưu ý khác là liệu Hoa Kỳ có áp dụng mức thuế 25% cho toàn ngành đối với chất bán dẫn và các mặt hàng điện tử khác hay không.

Các cuộc điều tra theo Mục 232 đã kết thúc vào ngày 7 tháng 5. Các mặt hàng điện tử được miễn thuế chiếm 29% lượng hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ từ Việt Nam, phần lớn trong số đó là điện thoại thông minh, máy tính và màn hình phẳng. Trong khi có lập luận về an ninh quốc gia cho việc đưa chip trở lại Hoa Kỳ, lập luận về việc “mang trở lại” thiết bị điện tử tiêu dùng giá trị thấp và thâm dụng lao động đến Hoa Kỳ lại không hợp lý về mặt kinh tế xét theo góc độ lợi thế so sánh.

Chúng tôi cho rằng khi hàng hóa Hoa Kì vào Việt Nam với mức thuế 0%, sẽ có cạnh tranh lớn hơn cho các nhà sản xuất nông nghiệp như các công ty gia cầm và thịt lợn. Thuế đối với thức ăn chăn nuôi, cụ thể là ngô và bột đậu nành, vốn sẽ giúp giảm chi phí hoạt động cho các công ty của Việt Nam, đã được xóa bỏ vào đầu tháng 4.

Việc xóa bỏ thuế đối với ô tô của Hoa Kỳ có thể có tác động hạn chế. Điều này là do giá xe ô tô do Hoa Kỳ sản xuất thường cao cấp, cơ cấu chi phí nhiều lớp đối với xe nhập khẩu (thuế tiêu thụ đặc biệt, hậu cần, ngoài thuế nhập khẩu) và thực tế là một số thương hiệu của Hoa Kỳ như Ford đã lấy nguồn từ nước láng giềng Thái Lan, nơi được hưởng quyền tiếp cận miễn thuế vào thị trường Việt Nam.

Điểm đến FDI hấp dẫn, tăng cơ hội cho sản xuất nội địa

Giả định mức thuế 20% được “chốt”, chúng tôi cho rằng thỏa thuận sẽ đưa Việt Nam ngang bằng với các điểm đến FDI sản xuất “Trung Quốc + 1” khác của Châu Á, duy trì sức hấp dẫn đầu tư của mình.

Ngoài ra, mức thuế suất thấp hơn mức 30% áp dụng cho Trung Quốc. Các công ty đa quốc gia vẫn muốn khám phá các cơ sở sản xuất thay thế để tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng, trong khi Việt Nam đang thực hiện các cải cách hành chính và thể chế để cải thiện môi trường kinh doanh. Do đó, trong bối cảnh thuận lợi này, chúng tôi kỳ vọng Việt Nam vẫn hấp dẫn như một điểm đến FDI.

Thực tế, cả cam kết FDI đã đăng ký và giải ngân đều mạnh mẽ trong những tháng gần đây. Cam kết FDI đã đăng ký tăng vọt 51,2% lên 18,4 tỷ đô la Mỹ trong 5 tháng đầu năm 2025, tăng tốc từ +39,9% trong tháng 1-tháng 4. Giải ngân FDI tăng nhanh hơn +7,9% so với cùng kỳ năm trước so với tháng 1-tháng 5 (so với +7,3% trong tháng 1-tháng 4), lên 8,9 tỷ đô la Mỹ.

Bên cạnh đó, lưu ý định nghĩa về “hàng hóa trung chuyển”, sẽ phải chịu mức thuế suất cao, trên thực tế vẫn chưa rõ ràng. Theo nghĩa chặt chẽ, hàng hóa trung chuyển là hàng hóa thành phẩm chỉ đơn giản được chuyển hướng qua Việt Nam với giá trị gia tăng tối thiểu.

Chúng tôi nhận định sản xuất điện tử có xu hướng phụ thuộc nhiều hơn vào các linh kiện nhập khẩu so với các ngành công nghiệp trong nước trưởng thành hơn như may mặc và giày dép. Tuy nhiên, quy định này có thể không quá hạn chế.

Về lâu dài, việc Hoa Kỳ định tuyến thương mại, áp thuế trung chuyển, sẽ khuyến khích xây dựng các nhà cung cấp thượng nguồn và tăng hàm lượng nội địa, để có chuỗi cung ứng linh hoạt hơn. Các công ty nước ngoài đã đưa các nhà cung cấp của họ vào Việt Nam. Đồng thời, Việt Nam cũng đã nỗ lực kiến tạo môi trường, thúc đẩy năng lực của các nhà cung cấp trong nước thông qua các cải cách như Nghị quyết 68 và các biện pháp khuyến khích các công ty FDI đào tạo lực lượng lao động trong nước. Đây chính là cơ hội cho doanh nghiệp nội địa tăng cường nội lực, phát triển sản xuất ngày càng mạnh mẽ hơn.

*Brian Lee Shun Rong, Chua Hak Bin, Lương Thu Hương – Kinh tế gia, Maybank Group (Malaysia)

Nguồn Diễn đàn Doanh nghiệp