Thương mại điện tử: Động lực tăng trưởng và chuyển đổi số doanh nghiệp
Thương mại điện tử đang là lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhất và đóng vai trò dẫn dắt chuyển đổi số doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đây là chia sẻ của ông Nguyễn Hữu Tuấn – Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương) tại Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong Kỷ nguyên mới” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức sáng ngày 21/11.
Thương mại điện tử toàn cầu: Động lực then chốt của chuyển đổi số
Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, thương mại điện tử (TMĐT) đang chuyển dịch từ vai trò một kênh bán hàng bổ sung trở thành nền tảng kinh doanh cốt lõi của nhiều doanh nghiệp. Năm 2025, doanh thu TMĐT toàn cầu dự kiến đạt 6,86 nghìn tỷ USD, tăng 8,3% so với năm trước. Châu Á tiếp tục là trung tâm tăng trưởng chính, với Trung Quốc chiếm tới 44% thị phần toàn cầu.
Không chỉ vậy, khu vực Đông Nam Á – đặc biệt là Indonesia, Việt Nam và Thái Lan – đang nổi lên như vùng tăng trưởng nhanh nhất thế giới nhờ nền tảng dân số trẻ, mức độ sẵn sàng công nghệ cao và sự phổ biến của thiết bị di động.
Các xu hướng chủ đạo của giai đoạn 2024–2025 như M-commerce, live shopping, social commerce hay AI tạo sinh đang định hình lại trải nghiệm mua sắm và chiến lược tăng trưởng của doanh nghiệp. Những thay đổi này cho thấy TMĐT không chỉ là động lực kinh tế toàn cầu mà còn là nhân tố then chốt thúc đẩy mô hình kinh doanh mới.
Thương mại điện tử Việt Nam: Tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á
Từ bức tranh toàn cầu đến thị trường trong nước, ông Nguyễn Hữu Tuấn cho biết TMĐT Việt Nam đang trong giai đoạn bùng nổ mạnh. Năm 2024, quy mô thị trường đạt 25 tỷ USD, tăng 25% – mức cao nhất trong khu vực. Việt Nam cũng nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT nhanh nhất toàn cầu.
Dựa trên các chỉ số tiêu dùng và hành vi thị trường, TMĐT Việt Nam được dự báo có thể vượt 30 tỷ USD vào năm 2025, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ. Sự phát triển này càng rõ nét qua những con số ấn tượng: chi tiêu trực tuyến bình quân đầu người 400 USD/năm; 55% dân số tham gia mua sắm online; các ngành hàng như FMCG, gia dụng – công nghệ và thời trang liên tục tăng trưởng mạnh.
Những yếu tố nền tảng như 70% dân số dưới 35 tuổi, tỷ lệ sử dụng smartphone 85% và chi phí Internet thấp giúp Việt Nam trở thành một trong những thị trường TMĐT giàu tiềm năng nhất khu vực. Điều này tạo tiền đề để TMĐT giữ vai trò ngày càng quan trọng trong quá trình chuyển đổi số quốc gia.
Hoàn thiện khung pháp lý – động lực phát triển bền vững
Tuy nhiên, ông Nguyễn Hữu Tuẫn cũng nhận định, TMĐT Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức như tỷ lệ TMĐT trong tổng bán lẻ còn thấp, thói quen thanh toán tiền mặt phổ biến, hàng giả – hàng kém chất lượng khó kiểm soát và mức độ cạnh tranh giữa các nền tảng ngày càng gay gắt.
Để giải quyết những vấn đề này, dự thảo Luật Thương mại điện tử đang được xây dựng được kỳ vọng sẽ tạo bước đột phá về pháp lý. Luật sẽ xác định rõ trách nhiệm của các bên trong các mô hình mới như livestream bán hàng, tiếp thị liên kết hay nền tảng tích hợp đa dịch vụ. Đặc biệt, các sàn TMĐT sẽ phải thực hiện xác thực người bán, kiểm duyệt nội dung, giám sát hàng hóa và cung cấp dữ liệu cho cơ quan quản lý. Nền tảng nước ngoài sẽ phải có pháp nhân hoặc đại diện tại Việt Nam, đồng thời thực hiện ký quỹ bảo đảm.
Dự thảo cũng hướng đến mục tiêu phát triển TMĐT xanh, bền vững, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nữ chủ, startup và doanh nghiệp vùng khó khăn. Đây được đánh giá là bước đi quan trọng nhằm củng cố niềm tin người tiêu dùng, đồng thời tạo môi trường cạnh tranh minh bạch và lành mạnh.
Bên cạnh phần chia sẻ của đại diện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, các chuyên gia tại Diễn đàn cũng chia sẻ nhiều góc nhìn bổ sung về yêu cầu phát triển kinh tế số. Ông Nguyễn Phú Tiến – Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Khoa học và Công nghệ) – nhấn mạnh vai trò then chốt của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và các nền tảng số trong việc nâng cao năng suất, tối ưu vận hành và mở rộng không gian phát triển cho doanh nghiệp.
Trong khi đó, TS. Nguyễn Đức Kiên – chuyên gia kinh tế, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ – tập trung phân tích vai trò của chính quyền đô thị, hạ tầng dữ liệu mở và hệ thống chính sách khuyến khích doanh nghiệp số, coi đây là những yếu tố nền tảng để hiện thực hóa mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GRDP vào năm 2030.
Đại diện khối doanh nghiệp và hiệp hội cũng mang đến nhiều góc nhìn thực tiễn. Các ý kiến từ doanh nghiệp công nghệ, sản xuất – kinh doanh, thương mại điện tử, nông nghiệp số, logistics thông minh đến startup sáng tạo cho thấy chuyển đổi số đang diễn ra sâu rộng nhưng đòi hỏi sự đồng hành về thể chế, công nghệ và nguồn nhân lực.
Sự thống nhất quan điểm giữa cơ quan quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp cho thấy nỗ lực chung trong việc xây dựng môi trường số hiện đại, an toàn và bền vững. Đây sẽ là nền tảng để Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế số năng động hàng đầu khu vực trong thập kỷ tới.
Lê Long
