Gạo Việt nhập “làn đua xanh”
Lần đầu tiên hơn 70.000 tấn gạo Việt xanh, phát thải thấp được cấp nhãn hiệu chính thức, đánh dấu bước chuyển tư duy sản lượng sang phát triển bền vững, giá trị cao.
Đến nay, Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) đã cấp chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “gạo Việt xanh, phát thải thấp” cho 7 doanh nghiệp trong ngành, bao gồm VinaRice, Chơn Chính, A An, Trung An, Agrimex-Kikoku, King Green,…
“Hộ chiếu xanh” cho gạo
Theo các doanh nghiệp, giá bán tại kho của loại gạo này là 785 USD/tấn. Nếu cộng thêm chi phí giao đến cảng (giá FOB), giá bán gạo sẽ vào khoảng hơn 800 USD/tấn, tăng từ 35 – 40% giá trị so với các loại gạo xuất khẩu thông thường.
Trong đó, Công ty TNHH Lúa gạo Việt Nam (VinaRice) dẫn đầu phân khúc sản phẩm này với diện tích canh tác trên 5,3 nghìn ha, tạo ra sản lượng 22.500 tấn, đạt mức giảm phát thải 3,83 tấn carbon/ha. Đặc biệt, Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An với quy trình tân tiến, giúp giảm được 4,63 tấn carbon/ha. Đây là những chỉ số đặc biệt quan trọng trong “cuộc đua xanh” toàn cầu hiện nay.
Ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, chia sẻ: “Khi thực hiện tiêu chí giảm phát thải đồng nghĩa với việc chúng ta giảm dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Điều này giúp tạo ra hạt gạo an toàn, thân thiện với môi trường và xuất khẩu được vào các thị trường khó tính nhất”.
Trong nhiều năm qua, gạo Việt Nam chủ yếu cạnh tranh bằng sản lượng và giá bán. Nhưng cuộc chơi đang thay đổi nhanh chóng. Xuất khẩu “gạo xanh” cho phép Việt Nam chuyển từ “bán nhiều” sang “bán đắt”, từ vai trò nhà cung ứng nguyên liệu sang đối tác trong chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững. Khi giá trị gia tăng được giữ lại nhiều hơn trong nước, lợi ích không chỉ dừng ở doanh nghiệp xuất khẩu, mà lan tỏa đến hàng triệu hộ nông dân.
Theo ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, việc gạo Việt Nam được dán nhãn giảm phát thải thấp khẳng định chất lượng hạt gạo, giúp gia tăng giá trị của ngành hàng lúa gạo, từ đó mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp và người trồng lúa”.
Tái định hình theo chiều sâu
Giữa năm nay, lô hàng “gạo Việt xanh, phát thải thấp” đầu tiên được xuất khẩu sang Nhật Bản – một thị trường tiêu thụ nông sản khắt khe bậc nhất thế giới – đánh dấu bước ngoặt về tư duy sản xuất hướng vào chiều sâu giá trị, thay vì quảng canh số lượng.
Quan trọng hơn, gạo phát thải thấp đang mở ra cánh cửa mới vào các thị trường khó tính như EU, Bắc Mỹ, Trung Đông – những nơi tiêu chuẩn xanh không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc. Trong bối cảnh các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới gắn chặt thương mại với phát triển bền vững, ai đi trước trong chuẩn “xanh” sẽ nắm lợi thế dài hạn.
Chủ tịch VIETRISA Bùi Bá Bổng nhấn mạnh: “Nói đến xuất khẩu, điều cốt lõi vẫn là sản xuất. Không thể xây dựng thương hiệu mạnh nếu thiếu vùng sản xuất chất lượng, ổn định và bền vững”. Hiện nay, chương trình vùng nguyên liệu 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long đang được triển khai có hiệu quả. Làm được điều này, Việt Nam sẽ là nước tiên phong trên thế giới sản xuất lúa gạo giảm phát thải trên quy mô lớn.
Ở tầm vĩ mô, xuất khẩu gạo phát thải thấp cũng chính là cách Việt Nam thực hiện “cam kết Net Zero” với thế giới. Canh tác lúa vốn là lĩnh vực phát thải methane lớn, nên mỗi hecta lúa chuyển sang quy trình giảm phát thải không chỉ tạo ra giá trị kinh tế, mà còn đóng góp trực tiếp vào việc giải bài toán khí hậu. Do đó, “gạo xanh” không chỉ là câu chuyện của hạt gạo, mà còn là câu chuyện về uy tín, thương hiệu quốc gia trong giải quyết các vấn đề toàn cầu.
Dưới góc nhìn chiến lược phát triển, chuẩn “xanh” sẽ không chỉ là một thước đo kỹ thuật đơn lẻ, mà trở thành đòn bẩy mang tính cấu trúc buộc toàn bộ chuỗi lúa gạo phải tái định hình theo chiều sâu, từ khâu chọn tạo giống, kiểm soát chặt vật tư đầu vào, tổ chức lại quy trình canh tác, đến chế biến, bảo quản, logistics và thương mại.
Áp lực chuyển đổi là không nhỏ, thậm chí tạo ra thách thức lớn đối với cả nông dân và doanh nghiệp, khi chi phí tuân thủ tăng lên, quy trình bị siết chặt và “luật chơi” thị trường thay đổi nhanh chóng. Nhưng đổi lại là một ngành lúa gạo có sức chống chịu cao hơn trước biến đổi khí hậu, thị trường và địa chính trị.
Việc hơn 70.000 tấn gạo được cấp nhãn hiệu “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” trong thời gian ngắn cho thấy sự vào cuộc mạnh mẽ của các doanh nghiệp và nông dân trong thực hiện sản xuất lúa gạo theo chuẩn mới. Đó không chỉ là câu chuyện giảm phát thải, ứng phó biến đổi khí hậu, mà còn là hướng đi chiến lược để gạo Việt nâng cao sức cạnh tranh, tiếp cận các thị trường đòi hỏi tiêu chuẩn cao về môi trường và phát triển bền vững.
– Diễn đàn Doanh nghiệp
