Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững

Ngày 21/8, tại Hà Nội, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức Diễn đàn với chủ đề “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững”. Thông qua Diễn đàn, nhằm tìm kiếm các giải pháp thúc đẩy đầu tư phát triển năng lượng theo hướng xanh, hiện đại, hiệu quả, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết, Diễn đàn là một hoạt động khoa học thường niên quan trọng của Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới, nhằm đề xuất những giải pháp đột phá, đặc biệt mang tính căn cơ, then chốt để tháo gỡ những rào cản, điểm nghẽn, nút thắt trong việc huy động các nguồn lực đầu tư cho phát triển năng lượng hướng đến thực hiện mục tiêu tăng trưởng cao bền vững trong giai đoạn 2026-2030, định hướng đến năm 2045.

Theo TS. Tạ Đình Thi, thành công của tiến trình chuyển dịch năng lượng không chỉ dựa vào những chính sách đơn lẻ, mà đòi hỏi giải pháp đồng bộ, tư duy chiến lược dài hạn. Bên cạnh vấn đề thị trường, công nghệ, cần cải cách thể chế mạnh mẽ để tạo môi trường minh bạch, khuyến khích đầu tư tư nhân trong và ngoài nước.

Tại diễn đàn, PGS.TS. Trần Đình Thiên cho rằng, giai đoạn 2015–2023, nhờ cơ chế giá ưu đãi, Việt Nam đã chứng kiến sự bùng nổ đầu tư vào điện gió, điện mặt trời. Tuy nhiên, phát triển “nóng” cũng bộc lộ hàng loạt bất cập như quy hoạch thiếu đồng bộ, thủ tục chồng chéo, cơ chế điều hành thiếu linh hoạt khiến nguồn lực xã hội bị lãng phí, hệ thống bộc lộ nhiều điểm nghẽn.

PGS.TS. Trần Đình Thiên nhận định, để trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam cần duy trì tăng trưởng 8-10%/năm trong giai đoạn 2026-2030. Do do vậy nhu cầu năng lượng ngày càng lớn, theo ước tính đến năm 2035, Việt Nam cần bổ sung thêm 150.000 MW năng lượng tái tạo, tương đương khoảng 1.500 dự án mới. Đây là thách thức vượt xa năng lực triển khai hiện tại, buộc Việt Nam phải đột phá trong cơ chế và chính sách.

Để duy trì tốc độ tăng trưởng như kỳ vọng, trong giai đoạn 2026-2045 Việt Nam cần duy trì mức đầu tư toàn xã hội bình quân 38% GDP, do vậy cần huy động 240–245 tỷ USD/năm (chưa tính đến tăng đầu tư cho chuyển đổi xanh, chi phí bất thường khác…) trong đó từ khu vực nhà nước khoảng 35%, còn lại từ tư nhân và dòng vốn quốc tế. Tuy nhiên thách thức không chỉ ở vốn đầu tư mà còn ở thể chế. Theo thông kê thì cả nước có 2212 dự án đang triển khai phải dừng lại do gặp vướng mắc thủ tục pháp lý với tổng vốn đầu tư 6 triệu tỷ. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới các dự án năng lượng chiến lược như thủy điện tích năng, điện hạt nhân hay LNG – những nguồn cung then chốt cho an ninh năng lượng.

Về công nghệ, ông Hà Đăng Sơn – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh cho rằng, không có công nghệ năng lượng nào là hoàn hảo. Mỗi loại đều có ưu và nhược điểm riêng. Chính vì vây, cần có ciến lược phát triển năng lượng hài hòa, dựa trên sự kết hợp đa dạng công nghệ và cơ chế chính sách phù hợp để vừa tận dụng lợi thế, vừa khắc phục hạn chế.

Ông Lê Anh Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, Việt Nam phải đầu tư mạnh cho nguồn nhân lực chất lượng cao để làm chủ công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực điện hạt nhân và năng lượng tái tạo. Song song đó, cần chính sách đãi ngộ và thu hút nhân tài để giữ được lực lượng chuyên gia nòng cốt.

PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Khoa học kinh tế Việt Nam cho rằng, việc phát triển nguồn điện mới cũng cần chú ý đến việc sử dụng năng lượng hiệu quả. Ngoài ra, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ là chìa khóa. Một hệ thống truyền tải điện thông minh, giảm tổn thất, tối ưu vận hành là điều kiện để Việt Nam tận dụng hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo vốn đang ngày càng chiếm tỉ trọng lớn.

PV