Công nghiệp hỗ trợ Hải Phòng: Chật vật tìm chỗ đứng trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Theo ông Nguyễn Trung Tuyên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Hỗ trợ phát triển công nghiệp Hải Phòng, cộng đồng doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí siêu nhỏ. Thiếu vốn, thiếu công nghệ và hạn chế về năng lực quản trị khiến các doanh nghiệp này khó đáp ứng yêu cầu khắt khe của doanh nghiệp FDI cũng như doanh nghiệp trong nước quy mô lớn. Trong khi đó, Hải Phòng đặt mục tiêu nâng tỷ lệ nội địa hóa lên khoảng 60 phần trăm vào năm 2030, song khoảng cách giữa mục tiêu và thực tế vẫn còn khá xa.

Doanh nghiệp nội lép vế trước rào cản vốn, đất đai và công nghệ

Một trong những khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Hải Phòng hiện nay là khả năng tiếp cận các nguồn lực thiết yếu cho sản xuất. Với quy mô nhỏ, năng lực tài chính hạn chế, nhiều doanh nghiệp không đủ vốn để đầu tư máy móc, thiết bị và công nghệ mới. Việc tiếp cận các gói tín dụng ưu đãi còn gặp nhiều trở ngại khiến quá trình đổi mới công nghệ diễn ra chậm, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp nội ngay trên thị trường trong nước.

Cùng với vốn, vấn đề đất đai tiếp tục là nút thắt dai dẳng. Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nội địa rất khó tiếp cận quỹ đất trong các khu, cụm công nghiệp bởi phần lớn chủ đầu tư hạ tầng ưu tiên thu hút các dự án FDI hoặc doanh nghiệp lớn, có khả năng thuê diện tích lớn với giá cao để nhanh thu hồi vốn. Trong khi đó, nhu cầu thực tế của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ chỉ dao động từ một nghìn đến ba nghìn mét vuông, phù hợp với quy mô sản xuất vừa và nhỏ nhưng lại khó tìm được mặt bằng phù hợp. Việc thiếu không gian sản xuất ổn định khiến nhiều doanh nghiệp không thể mở rộng quy mô hay đầu tư chiều sâu.

Ở khía cạnh công nghệ, năng lực kỹ thuật của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Hải Phòng còn yếu. Nhiều doanh nghiệp chưa áp dụng được các hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Trong khi đó, các doanh nghiệp FDI thường dựng lên những hàng rào kỹ thuật khắt khe nhưng không chia sẻ thông tin, không tạo điều kiện để doanh nghiệp nội địa tiếp cận quy trình thử nghiệm hay phối hợp sản xuất thực tế. Việc chưa có cơ chế ràng buộc về chuyển giao công nghệ hoặc hỗ trợ kỹ thuật khiến doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước khó nâng cấp năng lực, tiếp tục rơi vào thế bị động.

Chính sách chưa chạm doanh nghiệp, liên kết chuỗi còn lỏng lẻo

Thời gian qua, Hải Phòng đã ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ thông qua các nghị quyết của Thành ủy và các quyết định của Ủy ban nhân dân thành phố. Các chính sách tập trung vào phát triển cụm công nghiệp hỗ trợ, hỗ trợ hạ tầng, đào tạo nhân lực và xúc tiến thương mại. Tuy nhiên, trên thực tế, số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tiếp cận và thụ hưởng được chính sách vẫn còn rất hạn chế.

Theo phản ánh từ cộng đồng doanh nghiệp, nguyên nhân chủ yếu đến từ việc thiếu cơ chế phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan liên quan, quy trình phê duyệt còn chậm, trong khi các đầu mối tiếp nhận và hướng dẫn hồ sơ chưa được phổ biến rõ ràng, rộng rãi. Khoảng cách giữa chính sách ban hành và khâu tổ chức thực hiện khiến nhiều doanh nghiệp không đủ thông tin, không đủ nguồn lực theo đuổi các thủ tục cần thiết, làm giảm hiệu quả của các chương trình hỗ trợ.

Bên cạnh đó, sự thiếu vắng các liên kết chuỗi sản xuất tiếp tục là thách thức lớn đối với công nghiệp hỗ trợ Hải Phòng. Hiện chưa có quy định buộc doanh nghiệp FDI cam kết tỷ lệ nội địa hóa, dẫn đến thực tế nhiều doanh nghiệp FDI lựa chọn nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài và chỉ thực hiện lắp ráp tại Việt Nam. Các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước vì vậy khó có cơ hội tham gia sâu vào chuỗi cung ứng, hoặc chỉ được tham gia ở những công đoạn đơn giản, giá trị gia tăng thấp.

Nguồn nhân lực cũng là điểm nghẽn đáng chú ý. Hải Phòng hiện còn thiếu lao động có tay nghề cao trong các lĩnh vực then chốt như cơ khí chính xác, khuôn mẫu và điện tử. Công tác đào tạo nghề chưa gắn chặt với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, khiến việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quản trị mà doanh nghiệp FDI đặt ra càng trở nên khó khăn. Thực tiễn triển khai công nghiệp hỗ trợ tại Hải Phòng cho thấy, để doanh nghiệp nội địa có thể thoát khỏi thế bị động và từng bước khẳng định vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu, cần những giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn.

Hoàng My