Công nghiệp hỗ trợ: Đột phá từ “phụ trợ” lên nền tảng chiến lược

Hơn 6.000 doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng: bệ phóng quan trọng của chính sách

Theo Bộ Công Thương, Chương trình Phát triển công nghiệp hỗ trợ được khởi động từ Quyết định số 68/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành tháng 1/2017 đã tạo ra một “cú hích” chính sách rõ rệt. Vị thế của công nghiệp hỗ trợ từng bước được nhìn nhận lại, không còn đơn thuần là lĩnh vực “phụ trợ”, mà được định hướng trở thành một trong những ngành công nghiệp nền tảng, có ý nghĩa chiến lược đối với nền kinh tế.

Thành tựu nổi bật nhất của chương trình thể hiện ở quy mô doanh nghiệp tham gia. Từ con số ban đầu chỉ vài trăm doanh nghiệp, đến nay Việt Nam đã có hơn 6.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tham gia vào chuỗi cung ứng. Đây là sự gia tăng mạnh mẽ, phản ánh mức độ lan tỏa sâu rộng của chính sách cũng như nỗ lực nâng cao năng lực của cộng đồng doanh nghiệp trong nước.

Quan trọng hơn, sự phát triển này không chỉ dừng lại ở “lượng”, mà còn cho thấy những cải thiện rõ nét về “chất”. Nhiều doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đã đủ năng lực trở thành nhà cung ứng cấp một, cấp hai cho các tập đoàn đa quốc gia lớn như Samsung, Toyota. Việc đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe về kỹ thuật, chất lượng và quản trị của các tập đoàn toàn cầu cho thấy năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam đã được nâng lên một bước đáng kể.

Đáng chú ý, công nghiệp hỗ trợ không chỉ phát triển xoay quanh khu vực FDI, mà đã xuất hiện những chuỗi sản xuất do doanh nghiệp Việt Nam làm “đầu tàu”. VinFast là một ví dụ điển hình, với tỷ lệ nội địa hóa đã đạt trên 60% và dự kiến có thể đạt 80% khi nhà máy pin tại Hà Tĩnh hoàn thành. Tương tự, Thaco đã hình thành chuỗi công nghiệp riêng, tạo không gian để các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước tham gia sâu hơn, từng bước xây dựng hệ sinh thái sản xuất nội địa.

Từ bị động sang chủ động: nâng tầm năng lực doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ

Bên cạnh sự gia tăng về quy mô, một kết quả mang tính nền tảng của chương trình là sự thay đổi trong tư duy và cách thức tham gia chuỗi cung ứng của doanh nghiệp. Thay vì bị động nhận đơn hàng theo bản vẽ sẵn có, nhiều doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ hiện nay đã chủ động hơn trong việc phân tích yêu cầu kỹ thuật, tương tác ngược với đối tác và đề xuất các giải pháp công nghệ nhằm tối ưu hóa quy trình sản xuất, rút ngắn thời gian và giảm chi phí.

Thực tiễn từ các doanh nghiệp cho thấy, bài toán công nghệ – đặc biệt là kiểm soát dung sai sản phẩm – đang trở thành yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh. Kinh nghiệm của Công ty Cổ phần Công nghiệp JK, doanh nghiệp đã gần 20 năm tham gia chuỗi cung ứng của Honda, Yamaha, Piaggio, cho thấy việc giải quyết tốt các vấn đề về dung sai và kích thước giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu khắt khe mà còn giảm đáng kể giá thành sản phẩm.

Để làm được điều này, doanh nghiệp không thể chỉ đầu tư máy móc, mà cần phối hợp chặt chẽ với bộ phận nghiên cứu và phát triển (R&D) của khách hàng. Việc mời trực tiếp các chuyên gia thiết kế từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ sang tham quan dây chuyền sản xuất tại Việt Nam giúp hai bên hiểu rõ hơn về điều kiện công nghệ thực tế. Từ đó, thiết kế sản phẩm được điều chỉnh ngay từ đầu, hạn chế lỗi kỹ thuật, nâng cao chất lượng và hiệu quả hợp tác trong toàn bộ chuỗi cung ứng.

Sự trưởng thành về năng lực của doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam cũng được ghi nhận qua các đánh giá quốc tế. Theo chia sẻ tại tọa đàm “Phát triển công nghiệp hỗ trợ: Những bài học và định hướng” ngày 20/10/2025, số doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam được đưa vào Sách trắng của JETRO đã tăng mạnh, từ hơn 100 doanh nghiệp vào giai đoạn đầu lên hơn 300 doanh nghiệp trong những năm gần đây. Đáng chú ý, phần lớn trong số này là các doanh nghiệp có chất lượng tốt, đã có đơn hàng xuất khẩu cho khu vực FDI và thị trường nước ngoài.

Chương trình hỗ trợ tạo nền móng cho phát triển bền vững

Những kết quả đạt được không thể tách rời vai trò đồng hành của Nhà nước thông qua Chương trình Phát triển công nghiệp hỗ trợ. Theo thống kê, đã có hơn 2.000 doanh nghiệp được tham gia các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản trị và kỹ thuật; gần 700 doanh nghiệp được tiếp cận các mô hình mới và chuyển giao công nghệ từ các quốc gia có nền công nghiệp phát triển. Bên cạnh đó, hơn 86 hội thảo chuyên đề đã được tổ chức với sự tham gia của trên 13.000 lượt doanh nghiệp, góp phần lan tỏa kiến thức, kinh nghiệm và kết nối cộng đồng doanh nghiệp.

Những con số này cho thấy chương trình không chỉ tập trung vào hỗ trợ ngắn hạn, mà hướng tới xây dựng nền tảng lâu dài về công nghệ, nguồn nhân lực và tư duy phát triển cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Đây chính là điều kiện then chốt để doanh nghiệp Việt Nam tham gia ngày càng sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, thay vì chỉ dừng lại ở những khâu có giá trị gia tăng thấp.

Theo lãnh đạo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) sau gần một thập kỷ triển khai, Chương trình Phát triển công nghiệp hỗ trợ đã tạo ra những chuyển biến mang tính căn bản. Từ một lĩnh vực “phụ trợ”, công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đang từng bước khẳng định vai trò là ngành công nghiệp nền tảng, chiến lược. Những thành tựu đạt được không chỉ có ý nghĩa trong giai đoạn 2016–2025, mà còn tạo tiền đề quan trọng để ngành tiếp tục bứt phá, đóng góp vào mục tiêu xây dựng nền công nghiệp tự chủ, hiện đại và hội nhập sâu rộng của Việt Nam trong những giai đoạn tiếp theo.

Bùi Liên