Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp
Ngày 18/12/2025, tại Hà Nội, Diễn đàn “Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp” đã được tổ chức dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện.
Sự kiện diễn ra trong bối cảnh Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026–2030, cụ thể hóa Nghị quyết số 70 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển ngành năng lượng.
Diễn đàn được đánh giá là dấu mốc quan trọng, mở ra giai đoạn mới cho quá trình cải cách và hoàn thiện thị trường năng lượng Việt Nam theo hướng hiện đại, minh bạch và hội nhập sâu rộng. Với sự tham gia của đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, chuyên gia, nhà khoa học, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp, diễn đàn là không gian đối thoại chính sách đa chiều, tập trung phân tích những cơ hội, thách thức và đề xuất giải pháp thực tiễn nhằm thúc đẩy hình thành và vận hành hiệu quả thị trường năng lượng cạnh tranh.
Phát biểu tại diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch VCCI nhấn mạnh, ngành năng lượng Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, cơ bản đáp ứng các mục tiêu của Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia tầm nhìn đến năm 2050. Tuy nhiên, để phát triển bền vững và khắc phục những bất cập hiện nay, việc tuân thủ nghiêm ngặt các chuẩn mực của cơ chế thị trường và tái cấu trúc ngành năng lượng là yêu cầu tất yếu, nhằm từng bước hình thành thị trường năng lượng cạnh tranh lành mạnh, minh bạch, đồng thời bảo đảm ổn định chính trị – xã hội.
Các ý kiến tại diễn đàn cho rằng, trong những năm qua, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng liên quan đến lĩnh vực năng lượng, tạo nền tảng cho sự phát triển nhanh của ngành điện, dầu khí và năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật hiện hành vẫn tồn tại những điểm chồng chéo, thiếu thống nhất giữa các luật như Luật Điện lực, Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Đất đai, Luật Bảo vệ môi trường…, dẫn đến khoảng trống pháp lý, thủ tục phức tạp, kéo dài thời gian triển khai dự án, làm gia tăng chi phí và rủi ro cho doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, cơ chế giá năng lượng, đặc biệt là giá điện, được nhận định chưa phản ánh đầy đủ chi phí sản xuất, truyền tải, phân phối cũng như các yếu tố rủi ro thị trường. Việc điều chỉnh giá còn chậm, thiếu linh hoạt và chưa theo kịp yêu cầu của một thị trường mở, cạnh tranh, làm giảm động lực đầu tư, đổi mới công nghệ và hạn chế sự tham gia của khu vực tư nhân. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ số, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong quản lý, giám sát thị trường năng lượng hiện vẫn ở mức khiêm tốn, chưa phát huy vai trò trong nâng cao tính minh bạch và phòng ngừa rủi ro.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, các đại biểu cho rằng cần triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp. Trước hết là thực hiện quyết liệt và hiệu quả các nghị quyết của Đảng và Quốc hội liên quan đến phát triển năng lượng, đặc biệt là Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026–2030. Cùng với đó là rà soát, đồng bộ hóa các luật liên quan nhằm loại bỏ xung đột, chồng chéo, giảm thiểu rủi ro pháp lý cho nhà đầu tư. Ngoài ra, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, xây dựng hệ thống dữ liệu thị trường tập trung và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong dự báo cung – cầu, giám sát giao dịch, phát hiện các hành vi bất thường. Đồng thời, cần tạo môi trường đầu tư ổn định, chính sách nhất quán, cơ chế chia sẻ rủi ro hợp lý và khả năng tiếp cận công bằng các nguồn lực về đất đai, vốn, hạ tầng và thông tin thị trường, nhằm thu hút mạnh mẽ hơn sự tham gia của khu vực tư nhân trong và ngoài nước vào thị trường năng lượng Việt Nam.
Tuấn Hùng
