Việt Nam đã sẵn sàng cho cuộc chuyển đổi lớn trong ngành điện tử

Ngành công nghiệp hỗ trợ điện tử đang trở thành trụ cột giúp Việt Nam chuyển từ trung tâm lắp ráp sang quốc gia sản xuất điện tử có chiều sâu. Kim ngạch xuất khẩu điện tử đạt 134,5 tỷ USD năm 2024, chiếm hơn 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia, trong đó 80% linh kiện điện thoại vẫn phải nhập khẩu, cho thấy việc phát triển các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ nội địa là then chốt để tăng tỷ lệ nội địa hóa, nâng giá trị gia tăng và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Sự hiện diện của các tập đoàn lớn đầu tư R&D, cùng chiến lược phát triển bán dẫn đến 2030, tạo cơ hội chưa từng có cho ngành công nghiệp hỗ trợ nội địa tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam

Công nghiệp hỗ trợ – chìa khóa nâng tỷ lệ nội địa hóa

Tại M-TALKS 2025, ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam, đánh giá Việt Nam đang nổi lên như trung tâm sản xuất điện tử – bán dẫn chiến lược của châu Á. Việt Nam đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu thiết bị điện tử, máy tính, linh kiện và thứ 2 về xuất khẩu điện thoại. Năm 2024, xuất khẩu điện tử đạt 134,5 tỷ USD, chiếm hơn 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia. 5 tháng đầu năm 2025 đạt 60,8 tỷ USD, tăng 39% so với cùng kỳ, tiếp tục khẳng định vị trí là ngành mũi nhọn xuất khẩu.

Các tập đoàn lớn như Samsung, Apple (Foxconn, Luxshare, GoerTek…), LG, Pegatron tiếp tục mở rộng đầu tư. Qualcomm vận hành trung tâm R&D, NVIDIA ký hợp tác xây dựng Trung tâm Dữ liệu và Trung tâm R&D AI. Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến 2030, tầm nhìn 2050 do Chính phủ ban hành thúc đẩy nội lực từ nhân lực, nội địa hóa đến nghiên cứu công nghệ lõi. Đây cũng là cơ hội để công nghiệp hỗ trợ nội địa tăng vai trò, nâng tỷ lệ nội địa hóa từ mức hiện tại còn hạn chế, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương – Ủy viên ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử (VEIA), Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ (VASI) cho biết ngành điện tử chiếm 17,8% tổng ngành công nghiệp, nhưng 80% linh kiện điện thoại vẫn phải nhập khẩu, hơn 90% nhà cung ứng cấp 1 là doanh nghiệp nước ngoài. Nhu cầu tăng tỷ lệ nội địa hóa là cơ hội cho công nghiệp hỗ trợ nội địa phát triển năng lực sản xuất, giảm phụ thuộc vào FDI, và tham gia vào các khâu giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng phát triển công nghiệp hỗ trợ không chỉ giúp doanh nghiệp điện tử nâng cao năng lực sản xuất mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu linh kiện, gia tăng giá trị gia công nội địa và thu hút đầu tư công nghệ mới.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương – Ủy viên ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử (VEIA), Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ (VASI)

Đầu tư công nghệ và nhân lực – động lực cho công nghiệp hỗ trợ

Ông Quân nhấn mạnh: việc ứng dụng công nghệ mới, tự động hóa và tối ưu quy trình giúp doanh nghiệp cải thiện năng suất, đáp ứng chuẩn quốc tế, đồng thời mở ra cơ hội cho công nghiệp hỗ trợ nội địa tham gia các khâu sản xuất giá trị cao hơn.

Bà Hương lưu ý thuế quan cao từ Mỹ có thể làm tăng chi phí, ảnh hưởng lợi nhuận và khả năng cạnh tranh. Doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, mở rộng sang Ấn Độ, Trung Đông, châu Phi; đồng thời đầu tư công nghệ, sản phẩm xanh, sản xuất bền vững, hướng tới linh kiện bán dẫn, thiết bị AI, y tế, giúp công nghiệp hỗ trợ phát triển năng lực nội địa và nâng tỷ lệ nội địa hóa.

Ông Phương Đăng Hồ, chuyên gia cao cấp IPC Việt Nam, nhận định AI và robot trở thành công cụ thiết yếu trong dây chuyền sản xuất điện tử, giúp doanh nghiệp Việt vươn tầm trong chuỗi giá trị, đồng thời tạo cơ hội cho công nghiệp hỗ trợ tham gia các khâu giá trị cao hơn. AI không chỉ thay thế công việc nặng nhọc mà còn giúp doanh nghiệp tăng năng suất, giảm sai sót và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Minh, Phó Hiệu trưởng Trường Điện – Điện tử, Đại Học Bách Khoa: Việt Nam thừa kỹ sư cấp thấp nhưng thiếu kỹ sư ứng dụng AI trình độ cao, vì vậy cần tập trung đào tạo nhân lực và chính sách hỗ trợ R&D, tạo nền tảng cho công nghiệp hỗ trợ nội địa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Bà Hương nhận định: “Dù được các tập đoàn hỗ trợ, cản trở lớn nhất vẫn là đầu tư nguồn nhân lực và công nghệ. Bộ tứ Nghị quyết 57, 59, 66, 68 là động lực to lớn giúp doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đầu tư công nghệ và AI,” đồng thời nhấn mạnh công nghiệp hỗ trợ nội địa cần chủ động nắm bắt cơ hội, nâng cao năng lực sản xuất và R&D, kết nối chặt chẽ với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các chuyên gia cũng cho rằng Nhà nước cần tiếp tục ưu đãi thuế, hỗ trợ R&D, nâng cấp hạ tầng công nghiệp, giúp doanh nghiệp nội địa nâng tỷ lệ tham gia chuỗi giá trị, làm chủ công nghệ và tự sản xuất, xây dựng hệ sinh thái điện tử thông minh.

Bùi Liên