Việt Nam đã sẵn sàng cho cuộc chuyển đổi lớn trong ngành điện tử

Với kim ngạch xuất khẩu điện tử đạt 134,5 tỷ USD năm 2024 và đà tăng mạnh trong 2025, cùng sự hiện diện của các trung tâm R&D như Qualcomm, NVIDIA và chiến lược phát triển bán dẫn đến 2030, Việt Nam đang trở thành điểm đến ưu tiên của các tập đoàn công nghệ toàn cầu.

Nhiều tiềm năng phát triển

Tại M-TALKS 2025 với chủ đề “Đổi mới tương lai ngành sản xuất điện tử Việt Nam”, ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam, cho biết Việt Nam đang nổi lên như trung tâm sản xuất điện tử – bán dẫn chiến lược của châu Á.

Việt Nam đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu thiết bị điện tử, máy tính, linh kiện và thứ 2 về xuất khẩu điện thoại. Năm 2024, xuất khẩu điện tử đạt hơn 134,5 tỷ USD, chiếm hơn 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia. 5 tháng đầu năm 2025 đạt 60,8 tỷ USD, tăng 39% so với cùng kỳ, tiếp tục là ngành mũi nhọn xuất khẩu.

Các tập đoàn như Samsung, Apple (Foxconn, Luxshare, GoerTek…), LG, Pegatron tiếp tục mở rộng đầu tư. Qualcomm đã vận hành trung tâm R&D, NVIDIA ký hợp tác chiến lược xây dựng Trung tâm Dữ liệu và Trung tâm R&D AI. Việc Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến 2030, tầm nhìn 2050 là bước đi thúc đẩy nội lực từ nhân lực, nội địa hóa đến nghiên cứu công nghệ lõi.

Ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam

Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên Ban chấp hành VEIA, Phó Chủ tịch VASI, cho biết ngành điện tử chiếm 17,8% tổng ngành công nghiệp. Hoa Kỳ là thị trường lớn, chiếm hơn 40% xuất khẩu trong một số phân khúc. Năm 2024, xuất khẩu máy, thiết bị điện tử, thu âm sang Hoa Kỳ đạt 41,7 tỷ USD, tương đương 34,9% tổng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này.

Tuy nhiên, theo ông Trần Hồng Quân, 100% giá trị xuất khẩu điện thoại đến từ doanh nghiệp FDI, nhưng 80% linh kiện vẫn nhập khẩu, hơn 90% nhà cung ứng cấp 1 là doanh nghiệp nước ngoài. Năng lực R&D trong nước còn hạn chế, Việt Nam chủ yếu đóng vai trò lắp ráp.

Thời điểm bản lề để chuyển mình

Ông Trần Hồng Quân nhận định đây là thời điểm bản lề để Việt Nam chuyển từ trung tâm lắp ráp sang quốc gia sản xuất có chiều sâu. Ứng dụng công nghệ mới, tự động hóa, tối ưu quy trình giúp doanh nghiệp cải thiện năng suất và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương cho rằng thuế quan cao từ Hoa Kỳ có thể làm tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng lợi nhuận và khả năng cạnh tranh. Bà khuyến nghị doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, mở rộng sang Ấn Độ, Trung Đông, châu Phi; đồng thời đầu tư công nghệ, sản phẩm xanh, sản xuất bền vững, hướng tới linh kiện bán dẫn, sản phẩm AI, thiết bị y tế.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương – Ủy viên ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử (VEIA), Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ (VASI)

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh cần chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, ưu đãi thuế, thúc đẩy R&D, cải thiện hạ tầng công nghiệp. Việt Nam cần từng bước làm chủ công nghệ, tự thiết kế, tự sản xuất, xây dựng hệ sinh thái điện tử thông minh.

“Với sự phối hợp giữa Chính phủ và doanh nghiệp, cùng giải pháp đồng bộ như đa dạng chuỗi cung ứng, đầu tư R&D, nâng cao năng lực cạnh tranh, ngành điện tử Việt Nam có thể củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu”, bà Đỗ Thị Thúy Hương nhận định.

Bà nhấn mạnh, dù được các tập đoàn trong chuỗi cung ứng hỗ trợ, cản trở lớn nhất với doanh nghiệp điện tử Việt Nam vẫn là đầu tư nguồn nhân lực và công nghệ.

Bà cho biết “bộ tứ Nghị quyết 57, 59, 66 và 68” là động lực to lớn giúp doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đầu tư công nghệ và AI để giữ vững vị thế. Doanh nghiệp cần chủ động tiếp cận cơ hội và hỗ trợ từ Chính phủ và hiệp hội.

Công nghệ và nhân lực – chìa khóa chuyển đổi

Ông Phương Đăng Hồ, Chuyên gia đào tạo cao cấp IPC Việt Nam, cho rằng AI và robot đang trở thành công cụ thiết yếu trong dây chuyền sản xuất điện tử, giúp doanh nghiệp Việt vươn tầm trong chuỗi giá trị.

Chiến lược AI 2030 của Việt Nam hướng đến trung tâm AI hàng đầu ASEAN, cùng Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân và Luật Viễn thông (hiệu lực 7/2024) cho phép 100% sở hữu nước ngoài đối với trung tâm dữ liệu. Quá trình số hóa nhanh và cởi mở với đầu tư nước ngoài giúp Việt Nam nổi lên như điểm đến của trung tâm dữ liệu khu vực.

Tuy nhiên, việc nâng cấp hạ tầng và hành lang pháp lý vẫn là yếu tố quan trọng cho thành công lâu dài.

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Minh, Phó Hiệu trưởng Trường Điện – Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội, AI được ứng dụng rộng rãi trong kiểm tra lỗi, quản lý chuỗi cung ứng, dây chuyền sản xuất. Việt Nam thừa kỹ sư cấp thấp nhưng thiếu kỹ sư ứng dụng AI trình độ cao.

Để AI phát triển mạnh trong ngành công nghiệp điện tử, cần đặc biệt chú trọng đào tạo nhân lực, chính sách hỗ trợ nghiên cứu và ứng dụng.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên ban chấp hành, VEIA; Phó Chủ tịch VASI

Mặc dù được rất nhiều các tập đoàn lớn trong chuỗi cung ứng hỗ trợ, tuy nhiên cản trở lớn nhất đối với doanh nghiệp công nghiệp điện tử Việt Nam hiện nay vẫn là đầu tư vào nguồn nhân lực và công nghệ.

Chúng tôi đánh giá rất cao “bộ tứ” Nghị quyết 57, Nghị quyết 59, Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68. Đây là những động lực vô cùng to lớn cho cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành công nghiệp điện tử, nơi mà đổi mới sáng tạo, đầu tư cho công nghệ, AI là điều kiện tiên quyết để giữ vững và đảm bảo vị thế của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, về phía cộng đồng doanh nghiệp cũng cần hết sức chủ động trong tiếp cận cơ hội cũng như nắm bắt được mọi cơ hội và sự hỗ trợ từ phía Chính phủ và các tổ chức hiệp hội.

Ông Phương Đăng Hồ, Chuyên gia đào tạo cao cấp, IPC Việt Nam

Trí tuệ nhân tạo (AI) và robot đang trở thành công cụ thiết yếu trong các dây chuyền sản xuất điện tử. AI không chỉ làm thay công việc nặng nhọc mà còn giúp doanh nghiệp Việt vươn tầm trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Chiến lược AI 2030 của Việt Nam áp dụng cách tiếp cận theo từng giai đoạn – tập trung vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trên diện rộng để đưa đất nước trở thành trung tâm AI hàng đầu tại ASEAN. Một nỗ lực quản lý quan trọng khác là Nghị định số 13/2023/NĐ-CP, ban hành ngày 17/4/2023 về bảo vệ dữ liệu cá nhân phù hợp với các tiêu chuẩn bảo vệ dữ liệu toàn cầu. Ngoài ra, Luật Viễn thông (có hiệu lực từ tháng 7/2024) cho phép 100% quyền sở hữu nước ngoài đối với các dự án trung tâm dữ liệu.

Quá trình số hóa nhanh chóng, hiệu quả về chi phí và cởi mở với đầu tư nước ngoài đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực trong tương lai về trung tâm dữ liệu. Tuy nhiên, việc nâng cấp cơ sở hạ tầng và hành lang pháp lý là rất quan trọng đối với thành công lâu dài.

PGS. TS Nguyễn Đức Minh, Phó Hiệu trưởng Trường Điện – Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội

Trong lĩnh vực sản xuất điện, điện tử, AI đang được sử dụng rất nhiều như: Ứng dụng trong việc kiểm tra lỗi, kiểm tra quang học, ứng dụng trong quản lý, quản trị chuỗi cung ứng, quản trị dây chuyền sản xuất.

Khi áp dụng AI, chúng ta nhìn thấy 02 vấn đề cho nguồn nhân lực, đó là vừa thừa, vừa thiếu. Việt Nam thừa rất nhiều các kỹ sư ở bậc cấp thấp hoặc bậc trung, nhưng lại thiếu rất nhiều kỹ sư liên quan đến ứng dụng AI ở mức cao.

Để AI phát triển mạnh hơn trong lĩnh vực công nghiệp điện tử, cần đặc biệt tập trung vào đào tạo nguồn nhân lực, chính sách hỗ trợ nghiên cứu và ứng dụng

Bùi Liên