Việt Nam đã sẵn sàng cho cuộc chuyển đổi lớn trong ngành điện tử

Với kim ngạch xuất khẩu điện tử đạt 134,5 tỷ USD năm 2024 và xu hướng tăng trưởng mạnh trong 2025, cùng sự hiện diện ngày càng lớn của các trung tâm R&D như Qualcomm, NVIDIA và chiến lược phát triển bán dẫn đến 2030, Việt Nam đang trở thành điểm đến ưu tiên của các tập đoàn công nghệ toàn cầu,…

Nhiều tiềm năng phát triển

Phát biểu tại M-TALKS 2025 với chủ đề “Đổi mới tương lai ngành sản xuất điện tử Việt Nam” được tổ chức mới đây, ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam cho biết: Trong bối cảnh địa chính trị và công nghệ toàn cầu biến động, Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm sản xuất điện tử – bán dẫn chiến lược của khu vực châu Á.

Ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam

Việt Nam hiện đang là quốc gia đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu thiết bị điện tử, máy tính và linh kiện và đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu điện thoại và linh kiện. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu ngành điện tử đạt hơn 134,5 tỷ USD, đóng góp hơn 1/3 vào tổng kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu ngành tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đạt hơn 60,8 tỷ USD, tăng hơn 39% so với cùng kỳ năm trước, giúp ngành tiếp tục giữ vững vị thế là ngành mũi nhọn trong cơ cấu kinh tế xuất khẩu.

Theo Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam, các tập đoàn công nghệ hàng đầu như Samsung, Apple (Foxconn, Luxshare, GoerTek…), LG, Pegatron… tiếp tục mở rộng đầu tư quy mô lớn tại Việt Nam. Ngoài ra, Qualcomm đã đưa vào hoạt động trung tâm R&D; NVIDIA cũng vừa ký kết hợp tác chiến lược với Chính phủ về xây dựng Trung tâm Dữ liệu và Trung tâm R&D AI. Đặc biệt, việc Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn 2050 là bước đi quyết đoán giúp thúc đẩy nội lực – từ đào tạo nhân lực, nâng cao năng lực nội địa hóa cho đến chủ động trong nghiên cứu và sản xuất công nghệ lõi.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương – Ủy viên ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử (VEIA), Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ (VASI)

Đồng quan điểm, bà Đỗ Thị Thúy Hương – Ủy viên ban chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử (VEIA), Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ (VASI) cũng cho biết: Ngành công nghiệp điện tử Việt Nam đóng vai trò quan trọng, chiếm 17,8% tổng ngành công nghiệp. Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn của ngành điện tử Việt Nam với tỷ trọng xuất khẩu lên tới hơn 40% trong một số phân khúc. Riêng năm 2024, xuất khẩu máy và thiết bị điện tử, thu âm của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt 41,7 tỷ USD, chiếm 34,9% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ.

Mặc dù có nhiều tiềm năng phát triển nhưng theo Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam Trần Hồng Quân, đằng sau các con số ấn tượng là những thách thức thực tế: 100% giá trị xuất khẩu điện thoại đến từ doanh nghiệp FDI nhưng 80% linh kiện vẫn phải nhập khẩu; hơn 90% nhà cung ứng cấp 1 là doanh nghiệp nước ngoài. Ngoài ra, khả năng R&D trong nước còn hạn chế, Việt Nam chủ yếu vẫn đóng vai trò lắp ráp.

Thời điểm bản lề để chuyển mình

Theo ông Trần Hồng Quân, những thách thức này cho thấy đây là thời điểm bản lề để Việt Nam chuyển mình từ một trung tâm lắp ráp sang một quốc gia sản xuất có chiều sâu.

Để đáp ứng được mục tiêu phát triển, việc ứng dụng các công nghệ mới, tự động hóa trong sản xuất và tối ưu hóa quy trình là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp cải thiện năng suất và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng ngày càng cao của thị trường quốc tế. Doanh nghiệp nội địa cần nâng cao năng lực sản xuất, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế và đầu tư vào đổi mới công nghệ.

Chia sẻ về những thách thức thuế quan, bà Đỗ Thị Thúy Hương nhận định: Thuế quan cao từ Hoa Kỳ có thể làm tăng chi phí sản xuất của các doanh nghiệp Việt Nam. Giá nguyên liệu tăng, chi phí sản xuất cũng tăng, ảnh hưởng đến lợi nhuận và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

Phó Chủ tịch, Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ (VASI) khuyến nghị, các doanh nghiệp cần đa dạng thị trường xuất khẩu; nghiên cứu các thị trường tiềm năng như Ấn Độ, Trung Đông hoặc châu Phi, nơi nhu cầu hàng hóa Việt Nam đang tăng nhưng cạnh tranh chưa cao.

Bên cạnh đó, cần tái cơ cấu sản xuất và nâng cao giá trị gia tăng. Theo đó, doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ và sản phẩm xanh, chuyển đổi sản xuất theo hướng bền vững, thân thiện môi trường. Đẩy mạnh sản xuất các mặt hàng có giá trị gia tăng cao như linh kiện bán dẫn, sản phẩm AI, hoặc thiết bị y tế,…

Ngoài ra, các chuyên gia cũng kêu gọi chính sách hỗ trợ thiết thực từ Nhà nước, như ưu đãi thuế cho đầu tư công nghệ, thúc đẩy nghiên cứu – phát triển, và cải thiện hạ tầng công nghiệp. Việt Nam không chỉ gia công mà cần từng bước làm chủ công nghệ, tự thiết kế, tự sản xuất và xây dựng hệ sinh thái điện tử thông minh. Đó là con đường để nâng cao giá trị sản phẩm, tạo ra việc làm bền vững và thu nhập cao hơn cho người lao động.

“Với sự phối hợp giữa Chính phủ và doanh nghiệp, cùng các giải pháp đồng bộ như đa dạng hóa chuỗi cung ứng, đầu tư vào R&D, nâng cao năng lực cạnh tranh, ngành điện tử Việt Nam có thể vượt qua khó khăn và củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu”, bà Đỗ Thị Thúy Hương nhận định.

Bà Đỗ Thị Thúy Hương, Ủy viên ban chấp hành, VEIA; Phó Chủ tịch VASI

Mặc dù được rất nhiều các tập đoàn lớn trong chuỗi cung ứng hỗ trợ, tuy nhiên cản trở lớn nhất đối với doanh nghiệp công nghiệp điện tử Việt Nam hiện nay vẫn là đầu tư vào nguồn nhân lực và công nghệ.

Chúng tôi đánh giá rất cao “bộ tứ” Nghị quyết 57, Nghị quyết 59, Nghị quyết 66 và Nghị quyết 68. Đây là những động lực vô cùng to lớn cho cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là trong ngành công nghiệp điện tử, nơi mà đổi mới sáng tạo, đầu tư cho công nghệ, AI là điều kiện tiên quyết để giữ vững và đảm bảo vị thế của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, về phía cộng đồng doanh nghiệp cũng cần hết sức chủ động trong tiếp cận cơ hội cũng như nắm bắt được mọi cơ hội và sự hỗ trợ từ phía Chính phủ và các tổ chức hiệp hội.

Ông Phương Đăng Hồ, Chuyên gia đào tạo cao cấp, IPC Việt Nam

Trí tuệ nhân tạo (AI) và robot đang trở thành công cụ thiết yếu trong các dây chuyền sản xuất điện tử. AI không chỉ làm thay công việc nặng nhọc mà còn giúp doanh nghiệp Việt vươn tầm trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Chiến lược AI 2030 của Việt Nam áp dụng cách tiếp cận theo từng giai đoạn – tập trung vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trên diện rộng để đưa đất nước trở thành trung tâm AI hàng đầu tại ASEAN. Một nỗ lực quản lý quan trọng khác là Nghị định số 13/2023/NĐ-CP, ban hành ngày 17/4/2023 về bảo vệ dữ liệu cá nhân phù hợp với các tiêu chuẩn bảo vệ dữ liệu toàn cầu. Ngoài ra, Luật Viễn thông (có hiệu lực từ tháng 7/2024) cho phép 100% quyền sở hữu nước ngoài đối với các dự án trung tâm dữ liệu.

Quá trình số hóa nhanh chóng, hiệu quả về chi phí và cởi mở với đầu tư nước ngoài đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực trong tương lai về trung tâm dữ liệu. Tuy nhiên, việc nâng cấp cơ sở hạ tầng và hành lang pháp lý là rất quan trọng đối với thành công lâu dài.

PGS. TS Nguyễn Đức Minh, Phó Hiệu trưởng Trường Điện – Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội

Trong lĩnh vực sản xuất điện, điện tử, AI đang được sử dụng rất nhiều như: Ứng dụng trong việc kiểm tra lỗi, kiểm tra quang học, ứng dụng trong quản lý, quản trị chuỗi cung ứng, quản trị dây chuyền sản xuất.

Khi áp dụng AI, chúng ta nhìn thấy 02 vấn đề cho nguồn nhân lực, đó là vừa thừa, vừa thiếu. Việt Nam thừa rất nhiều các kỹ sư ở bậc cấp thấp hoặc bậc trung, nhưng lại thiếu rất nhiều kỹ sư liên quan đến ứng dụng AI ở mức cao.

Để AI phát triển mạnh hơn trong lĩnh vực công nghiệp điện tử, cần đặc biệt tập trung vào đào tạo nguồn nhân lực, chính sách hỗ trợ nghiên cứu và ứng dụng

Bùi Liên