Nhiều người thoát nghèo và làm giàu từ nghề nuôi yến tại Phú Yên

(TGA) – Những ngày giáp tết này ông Phạm Duy Khiêm, Chủ tịch Hiệp hội Yến Sào Phú Yên đã có cuộc trò chuyện với chúng tôi về đại dịch Covid-19 đã tác động tới ngành nuôi yến sào ở Phú Yên. Dù bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi dịch bệnh nhưng yến sào một ngành non trẻ tại Phú Yên cũng đã giúp cho người dân thoát nghèo bền vững thậm chí là làm giàu.

PV: Được biết rất nhiều người trên địa bàn Phú Yên thoát nghèo thậm chí làm giàu từ nghề nuôi yến, đó có phải là lý do khiến ngành nuôi yến có tốc độ phát triển nhanh trong thời gian qua đúng không thưa ông?

Ông Phạm Duy Khiêm: Đúng vậy, từ năm 2015 Tỉnh Phú yên đã bắt đầu định hướng nghề nuôi yến và đã lập ra nhiều vùng quy hoạch trên địa bàn.

Theo quy hoạch, đến năm 2020, có 04 vùng nuôi chim yến trên địa bàn tỉnh gồm: thôn Phú Liên, xã An Phú (TP. Tuy Hòa) có diện tích 56,52 ha; thôn Phú Nông, xã Hòa Bình 1 (huyện Tây Hòa) với diện tích 10,26 ha; thôn Tân Định và thôn Hội Sơn, xã An Hòa (huyện Tuy An) diện tích 87,62 ha; thôn Phú Lộc, xã Hòa Thắng (huyện Phú Hòa) diện tích 6,19 ha.

Giai đoạn 2021 đến năm 2030, quy hoạch 10 vùng nuôi chim yến. Cụ thể thôn Quảng Đức, xã An Thạch, huyện Tuy An diện tích 20,93 ha; thôn Phú Hạnh, xã An Ninh Đông, huyện Tuy An diện tích 14,17 ha; thôn Phong Hậu, xã Hòa Hội, huyện Phú Hòa diện tích 76,86ha; thôn Triều Sơn, xã Xuân Thọ 2, thị xã Sông Cầu diện tích 37,77 ha; thôn Phước lộc, xã Xuân Quang 3, huyện Đồng Xuân diện tích 13,86 ha; thôn Long Hòa, xã Xuân Long, huyện Đồng Xuân diện tích 5,38 ha; thôn Liên Sơn, xã Sơn Xuân, huyện Sơn Hòa diện tích 35,65 ha; Buôn Dành B, xã Ea Bia, huyện Sông Hinh diện tích 46,13 ha; thôn Bình Thắng, xã Sơn Thành Đông, huyện Tây Hòa diện tích 60,84 ha; thôn Tân Đạo, xã Hòa Tân Đông, huyện Đông Hòa diện tích 68,36 ha.

Qua đó với tốc đô xây dựng nhà yến từ năm 2008-2020 thì mạnh nhất là từ các năm 2017-2019. Hiện Phú Yên có trên 700 căn nhà yến với tổng thu khoảng 1,5 tấn/năm, tổ yến đem lại thu nhập khoảng 206 tỷ đồng/năm. Rõ ràng nuôi yến đã trở thành một nghề giúp cải thiện cuộc sống từ nghèo và thoát nghèo bền vững cho người dân.

PV: Yến sào ở Việt Nam nói chung và Phú Yên nói riêng hiện nay đang tập trung tiêu thụ ở những thị trường nào? Tiềm năng của ngành nuôi yến Việt Nam ra sao? Ngành yến sào của Việt Nam đang có vị thế cạnh tranh với các nước có nuôi yến trong khu vực như thế nào?

Ông Phạm Duy Khiêm: Thị trường Yến sào Việt Nam hiện nay ngoài xuất khẩu chính ngạch thì chủ yếu là xuất khẩu tiểu ngạch và xách tay với sản lượng khoảng từ 70-120 tấn/năm cho các thị trường như: Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, Canada, Mỹ và cộng đồng người dùng yến trên toàn thế giới… còn lại là tiêu thụ nội địa trong nước.

Ngành yến sào Việt Nam đang có lợi thế rất lớn so với các nước trong khu vực có nuôi chim yến như Indonesia, Malaysia, Thái lan, Philippin, Campuchia. Điểm đặc biệt là chất lượng tổ yến Việt Nam thuộc loại chất lượng cao trong khu vực. Loài chim yến tại Việt Nam khác với loài chim yến tại các nước khác, do đó cho ra tổ yến loại tuyệt vời cả về chất lượng lẫn hình thức mà thế giới ưa thích, cho nên cạnh tranh về chất lượng thì Việt Nam chúng ta sẽ đứng đầu trong tương lai.

So với với các nước thì ngành yến Việt Nam ra đời rất trễ và chưa được nhà nước khuyến khích phát triển sớm như các nước khác. (Tới năm 2020 Malaysia đã có trên 16 năm trong việc xuất khẩu chính ngạch và 1 số nước trong khu vực Đông Nam Á có nuôi yến đều đi trước Việt Nam trong khi tại Việt Nam năm 2018 Hiệp hội yến sào Việt Nam (HHYSVN) mới ra đời ).

Dù ra đời mới được hơn 3 năm nhưng chỉ sau 2 năm đầu (từ đầu 2018 tới 2020) HHYSVN đã giúp rất nhiều cho nghề yến Việt Nam và phát triển vuợt bậc. Từ đó góp phần đưa nghành yến Việt Nam có thể cạnh tranh với các nước trong khu vực Đông Nam Á có nuôi yến.

PV: Hiện tại thị trường Trung Quốc (TQ) là một thị trường xuất khẩu yến sào khá lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, từ đầu năm 2020 đến nay dịch Covid-19 đã và đang hoành hành, điều này đã tác động thế nào tới việc xuất khẩu yến sào sang Trung Quốc thưa ông ?

Ông Phạm Duy Khiêm: Thị trường tiêu thụ yến sào nói chung là cộng đồng ngươi Hoa trên toàn thế giới đều sử dụng, trong đó với số dân đông thì số lượng dùng yến tại TQ là lớn nhất. Như đã nói ở trên, tổ yến Việt Nam sang TQ trước giờ chỉ đi đường tiểu ngạch chứ chưa có xuất khẩu chính ngạch. Chỉ có 1 số nước được phép xuất khẩu chính ngạch do các công ty tự kí kết với các nước sở tại như Đài Loan, Hồng Kông, Canada…

Tuy nhiên cho dù là tiểu ngạch hay xuất khẩu chính ngạch thì do ảnh hưởng của dịch Covid-19 trên phạm vi toàn cầu cho nên việc xuất đi và nhập vào đều bị đình trệ, có thể nói là tạm ngưng. Nhưng nhờ thị trường nội địa Việt Nam tiêu thụ rất tốt từ trước tới giờ cho nên ảnh hưởng về sản lượng bị tồn ứ hàng là hầu như không đáng kể. Giá cả thì có giảm đi trong thời gian đầu xảy ra dịch và trên đà đang phục hồi tăng dần.

Các khó khăn hiện nay cho việc xuất khẩu tổ yến chính ngạch là phía TQ chưa ổn định về dịch cho nên cũng chưa thể tiến hành thủ tục giữa các bộ ngành Việt Nam và phía TQ. Trong đó HHYSVN đóng vai trò kết nối giữa chủ nhà yến đế tiến hành truy xuất nguồn gốc, chất lượng sản phẩm. Hi vọng thời gian tới HHYSVN hướng dẫn và cập nhật thật kĩ kiến thức và các trình tự tiêu chuẩn để chủ nhà yến tại VN có tổ yến đạt chất lượng cao nhất có thể.

PV: Các doanh nghiệp xuất khẩu yến sào của Phú Yên đã có những biện pháp gì để có thể vượt qua những hạn chế trong việc xuất khẩu yến, để tiêu thụ được yến sào trong bối cảnh giao thương hàng hóa bị hạn chế như hiện nay?

Ông Phạm Duy Khiêm: Dịch Covid-19 đã tác động đáng kể đến việc giao thương tổ yến. Từ đầu dịch cho tới thời điểm này các công ty xuất khẩu chính ngạch và các công ty xuất theo đường tiểu ngạch đã tự tìm những cách riêng để đưa sản phẩm ra thị trường bằng nhiều hình thức khác nhau. Về  phía HHYSVN cũng như Hội yến sào Phú Yên cũng đã có những hướng dẫn và hỗ trợ bà con trong vấn đề đầu ra sản phẩm với nhiều hình thức khác nhau trong đó hình thức hiệu quả nhất là đưa sản phẩm vào các kênh bán hàng Online do HHYSVN lập ra như facebook, Zalo, Viber, vv, mỗi nhóm từ 500-800 thành viên gồm chủ nhà yến và các hộ nuôi yến, công ty yến sào trên toàn quốc. Hy vọng những giải pháp này sẽ giúp yến Phú Yên tiếp tục được người tiêu dùng trong và ngoài nước biết đến và lựa chọn.

PV: Gần đây ông có chia sẻ về tình trạng bắt trộm yến, tận diệt, phá hoại các nhà nuôi yến, ông có thể nói rõ hơn về tình trạng này?

Ông Phạm Duy Khiêm: Nhà yến phát triển tốt nhờ tính bầy đàn của loài yến. Ban ngày chúng sẽ đi kiếm ăn gần hoặc xa. Nếu vùng gần đó không có thức ăn cần thiết. Đến chiều chúng mới bay về tổ của chúng. Tổ của chúng còn có chim non cần được mớm thức ăn nữa. Nếu trên đường kiếm ăn mà chim bố hoặc mẹ bị bẫy bắt để dùng vào mục dích như phóng sanh hay bán giết thịt lấy mác là chim sẻ chỉ vài ngàn đồng 1 con thì người bẫy bắt chim đã làm hại nguồn thu lớn từ tổ yến. Nhiều người vẫn chưa hiểu rằng thịt chim yến không có giá trị dinh dưỡng, chỉ có nước bọt của chúng khi nhả tổ mới có giá trị dinh dưỡng.

Pháp luật cũng đã có những quy định cụ thể nhằm bảo vệ loại chim yến: “Khoản 3, Khoản 4 và Khoản 5b Điều 27 Nghị định 14/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm quy định về hoạt động nuôi chim yến như sau: Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi săn bắt, dẫn dụ chim yến để sử dụng vào mục đích khác ngoài mục đích nuôi chim yến để khai thác tổ yến hoặc nghiên cứu khoa học”. Vì vậy việc bẫy bắt chim yến vừa trái đạo lý con người và vi phạm luật với 1 loài chim mang đến giá trị kinh tế cao không những cho Việt Nam mà tất cả các nước Đông Nam Á có nuôi chim yến đều bảo vệ chim yến rất nghiệm ngặt.

PV: Hiệp hội Yến sào Phú Yên có kiến nghị gì với Chính phủ, chính quyền địa phương để hỗ trợ các nhà nuôi yến hay không?

Ông Phạm Duy Khiêm: Trước đây Hiệp hội yến sào Việt Nam và Hội yến sào Phú yên cũng đã gửi tham vấn về chế tài xử phạt hành vi săn bẫy giết thịt chim yến cho cục chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn). Trong đó có đề nghị phạt thật nặng hành vi bẫy bắt chim yến nhằm răn đe và bảo vệ đàn chim yến tốt hơn. Mong rằng phía cơ quan nhà nước, Chính Phủ quan tâm điều này hơn nữa.

Và điều quan trọng hơn nữa đối với chủ nhà yến hiện nay là tính pháp lý chưa rõ ràng, còn mập mờ giữa nhà ở và nhà nuôi yến. Việc cấp phép để xây nhà nuôi yến còn rất nhiêu khê, thậm chí cơ quan quản lý nhà nước của 1 số địa phương cũng chưa nắm rõ hết cho nên chưa dám mạnh dạn hướng dẫn cho người dân trong việc xây dựng nhà yến cho đúng theo luật.

Trân trọng cảm ơn ông!

 Phạm Thị Thanh Bình