Khai mạc trưng bày chuyên đề “Bình dân học vụ – thắp sáng tương lai”
Nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức trưng bày chuyên đề: “Bình dân học vụ – thắp sáng tương lai”.
Trưng bày mở cửa từ ngày 22/8 đến hết tháng 12/2025, hứa hẹn giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ hiểu sâu sắc hơn về Phong trào Bình dân học vụ cách đây 80 năm và “Bình dân học vụ số” hiện nay như những thời khắc lịch sử quan trọng; đó là hành trình kế thừa và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về “học để làm việc, làm người, học để phụng sự giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại”. Từ đó khơi dậy tinh thần hiếu học, khát vọng học tập và niềm tin bền bỉ vào sức mạnh của tri thức.
Sau khi giành chính quyền, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, thách thức, trong đó ba “giặc” lớn là giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm, đặt vận mệnh dân tộc vào tình thế vô cùng khó khăn.
Ngay trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời ngày 3/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”, trong khi đó ở nước ta lúc bấy giờ có tới hơn 90% dân số mù chữ, vì vậy, xóa nạn mù chữ là một trong sáu nhiệm vụ cấp bách của đất nước.
Ngày 8/9/1945, Chính phủ lâm thời ban hành Sắc lệnh số 17/SL về việc thành lập Nha Bình dân học vụ, mở đầu cho phong trào học tập chưa từng có trong lịch sử. Hàng triệu người dân trên khắp mọi miền đất nước, không kể tuổi tác, tầng lớp đều tham gia học chữ như một hành động yêu nước thiêng liêng. Phong trào Bình dân học vụ đã trở thành ngọn đuốc thắp sáng tri thức, hun đúc tinh thần độc lập và khát vọng khai sáng cho toàn dân tộc.
Trưng bày giới thiệu gần 160 hình ảnh, tài liệu, hiện vật gồm 3 phần:
Phần 1: Diệt giặt dốt – Cuộc chiến không tiếng súng gồm những hình ảnh tài liệu về Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, tuyên bố thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 2/9/1945; Chủ tịch Hồ Chí Minh và các thành viên Hội đồng Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra mắt sau phiên họp đầu tiên, ngày 3/9/1945; Nhóm tài liệu, hiện vật giới thiệu sự ra đời phong trào Bình dân học vụ: Lời kêu gọi, sắc lệnh, thư…
Phần 2: Ánh sáng tri thức lan tỏa giới thiệu những tài liệu, hiện vật chủ yếu là văn bản thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng, Nhà nước và Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc xóa bỏ “giặc dốt”, coi đây là một phần thiết yếu của sự nghiệp cách mạng và xây dựng một nước Việt Nam độc lập, dân chủ, tiến bộ; hình ảnh về phòng trào Bình dân học vụ trên toàn quốc; các dụng cụ, tài liệu giảng dạy và học tập…
Ở phần 3: Từ bình dân học vụ đến học tập suốt đời. Trong chiến tranh cũng như thời bình, trên nền tảng truyền thống hiếu học, nhân dân ta kiên trì xóa mù chữ, xây dựng nền giáo dục đại chúng. Phong trào Bình dân học vụ không chỉ góp phần diệt “giặc dốt” mà còn để lại di sản tinh thần quý báu, trở thành nền tảng cho các phong trào học tập suốt đời, xây dựng xã hội học tập ngày nay. Tinh thần ấy tiếp tục được lan tỏa mạnh mẽ trong kỷ nguyên số với phong trào “Bình dân học vụ số” phổ cập kiến thức, kỹ năng số đến mọi tầng lớp nhân dân, góp phần bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.
Đặc biệt trong trưng bày lần này, hầu hết tài liệu, hiện vật quý, có giá trị đều là những hiện vật lần đầu tiên được giới thiệu tới công chúng. Tiêu biểu như: Sổ ghi cảm tưởng của các đồng chí lãnh đạo và nhân sĩ trí thức về công tác Bình dân học vụ; Huy hiệu Bình dân học vụ của chiến sĩ cách mạng bị giam ở Côn Đảo vẽ và in để cổ động học Bình dân học vụ trong tù, năm 1951; Nhóm hiện vật do các gia đình nhân chứng hiến tặng và những sản phẩm sáng tạo của sinh viên Lab EDABK của Trường Điện – Điện tử, Đại học Bách khoa Hà Nội…
Nhân dịp này, Bảo tàng cũng khai trương Ứng dụng công nghệ trải nghiệm thực tế tăng cường (AR) trên nền tảng định vị không gian trực quan (Visual Positioning System – VPS) tại hệ thống trưng bày thường trực và phòng trưng bày chuyên đề “Bình dân học vụ – Thắp sáng tương lai” do Bảo tàng Lịch sử Quốc gia phối hợp với Tổng công ty Công nghiệp Công nghệ cao Viettel (Viettel High Tech) triển khai thực hiện.
Đây là lần đầu tiên công nghệ điện toán không gian được ứng dụng trong bảo tàng để hiển thị nội dung số ngay tại vị trí thực tế. Khách tham quan chỉ cần dùng điện thoại là có thể khám phá hiện vật qua mô hình 3D, phim tư liệu, hiệu ứng minh họa và thuyết minh tự động. Trải nghiệm này không chỉ mang lại phương thức tham quan hiện đại, cá nhân hóa mà còn giúp cho những tài liệu, hiện vật trở nên sống động và dễ tiếp cận hơn, đồng thời mở ra hướng đi mới trong bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản bằng công nghệ số.
Lê Minh
