Gỡ “nút thắt” trong quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo

VCCI nhấn mạnh rằng việc hoàn thiện Dự thảo Nghị định quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo cần đặt trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt.

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý gửi Bộ Công Thương về Dự thảo Nghị định quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo (Dự thảo), trên cơ sở ý kiến phản ánh của các doanh nghiệp trong ngành. Nhiều nội dung trong Dự thảo được cho là chưa phù hợp với thực tiễn, có nguy cơ làm giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ đang nỗ lực mở rộng thị trường.

Cụ thể, theo khoản 3 Điều 3 của Dự thảo, doanh nghiệp chưa có giấy phép xuất khẩu gạo bị cấm ủy thác xuất khẩu cho doanh nghiệp đã có giấy phép. VCCI cho rằng, quy định này chưa phù hợp với thực tế hoạt động xuất khẩu hiện nay.Thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam rất năng động trong việc tìm kiếm, mở rộng các thị trường gạo chất lượng cao như châu Âu, Canada, Trung Đông… Đây đều là những thị trường đòi hỏi sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao về chất lượng, bảo quản, đóng gói – nhưng khối lượng nhập khẩu không lớn. Để đáp ứng yêu cầu này, các doanh nghiệp nhỏ thường phải ủy thác xuất khẩu qua các đơn vị đủ điều kiện, vừa để đảm bảo tuân thủ pháp luật, vừa giúp hàng Việt tiếp cận thị trường.

Tuy nhiên, với quy định cấm ủy thác như Dự thảo, các doanh nghiệp nhỏ gần như không còn cơ hội tham gia xuất khẩu gạo, buộc phải từ bỏ khách hàng hoặc hướng họ sang các thị trường khác có quy định thông thoáng hơn như Thái Lan, Campuchia. Điều này không chỉ làm giảm cơ hội mở rộng thị phần gạo Việt Nam mà còn tiềm ẩn nguy cơ khiến nhiều doanh nghiệp phải thu hẹp hoặc ngừng hoạt động.

Đáng chú ý, việc ủy thác xuất khẩu hoàn toàn phù hợp với quy định của Luật Thương mại và các văn bản hướng dẫn hiện hành, bởi gạo không nằm trong danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu hay tạm ngừng xuất khẩu. Vì vậy, VCCI kiến nghị bỏ quy định cấm ủy thác xuất khẩu để tạo điều kiện linh hoạt cho doanh nghiệp, phù hợp với thực tiễn và thông lệ thương mại quốc tế.

Nhằm thực hiện tinh thần cải cách thủ tục hành chính theo Nghị quyết 68/NQ-CP năm 2025 và tăng cường phân cấp, phân quyền theo Nghị quyết 04/NQ-CP năm 2022, VCCI kiến nghị cơ quan soạn thảo điều chỉnh một số quy định tại Dự thảo theo hướng đơn giản, phân cấp mạnh hơn cho địa phương.

Thứ nhất, về thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện xuất khẩu gạo, hiện Dự thảo vẫn giao Bộ Công Thương thực hiện. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp phản ánh về chi phí và thời gian đi lại để nộp hồ sơ và nhận Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh khá lớn, nhất là khi các doanh nghiệp xuất khẩu gạo chủ yếu nằm ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Trong khi đó, việc kiểm tra đủ điều kiện về kho và máy xay xát vẫn do các Sở Công Thương thường xuyên thực hiện

Vì vậy, VCCI đề xuất điều chỉnh quy định theo hướng giao thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo cho UBND cấp tỉnh hoặc Sở Công Thương. Sở Công Thương sẽ chịu trách nhiệm báo cáo về việc cấp phép cho Bộ Công Thương và doanh nghiệp vẫn phải báo cáo hoạt động đối với Bộ Công Thương định kỳ.Thứ hai, về thời hạn Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh, Dự thảo vẫn quy định có thời hạn 5 năm, sau đó doanh nghiệp phải làm lại hồ sơ như lần đầu. Theo VCCI, quy định này gây lãng phí nguồn lực và không cần thiết, bởi doanh nghiệp đã chịu sự kiểm tra định kỳ thường xuyên của Sở Công Thương. Trường hợp phát hiện vi phạm hoặc không đáp ứng điều kiện kinh doanh, cơ quan quản lý có thể thu hồi giấy phép ngay mà không cần áp dụng thời hạn 5 năm. Do đó, VCCI kiến nghị bãi bỏ quy định về thời hạn hiệu lực của Giấy chứng nhận để giảm chi phí tuân thủ và tạo môi trường kinh doanh ổn định cho doanh nghiệp.

Liên quan đến quy định thu hồi giấy phép xuất khẩu gạo, VCCI cho rằng một số nội dung tại Dự thảo còn quá chặt và chưa hợp lý.

Cụ thể,điểm h khoản 1 Điều 8 quy định doanh nghiệp sẽ bị thu hồi giấy phép nếu Bộ Công Thương không nhận được báo cáo về duy trì mức dự trữ lưu thông trong vòng 45 ngày kể từ khi có văn bản đôn đốc.

Theo VCCI, việc yêu cầu doanh nghiệp cung cấp số liệu là cần thiết, song việc thu hồi giấy phép vì chậm báo cáo là chế tài quá nặng, không tương xứng với tính chất của hành vi vi phạm hành chính. Trường hợp này chỉ nên áp dụng xử phạt hành chính, thay vì thu hồi giấy phép kinh doanh.

Bên cạnh đó, điểm k khoản 1 Điều 8 Dự thảo quy định việc thu hồi giấy phép theo “đề xuất của cơ quan chức năng”. VCCI cho rằng, quy định này thiếu rõ ràng và dễ bị lạm dụng, bởi việc thu hồi phải dựa trên căn cứ cụ thể được nêu trong Dự thảo, chứ không thể chỉ dựa vào đề xuất. Vì vậy, đề nghị bỏ quy định này để đảm bảo tính minh bạch, tránh rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp.

Yến Nhung – Diễn đàn Doanh nghiệp