Động lực mới của tăng trưởng ngành dược

Thuốc generic – chìa khóa giảm chi phí y tế và mở rộng tiếp cận dịch vụ

Ngày 5/11 tại Hà Nội, Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức tọa đàm “Giá trị tương lai của thị trường thuốc generic chất lượng cao”. Phát biểu khai mạc, ông Lê Thanh Kim – Phó Tổng biên tập Báo Đại biểu Nhân dân nhấn mạnh: tọa đàm diễn ra đúng thời điểm Quốc hội đang xem xét hai dự thảo nghị quyết quan trọng liên quan đến chăm sóc sức khỏe nhân dân. Ông nói: “Tọa đàm được tổ chức với mong muốn cung cấp thêm các luận cứ khoa học và thực tiễn cho quá trình hoàn thiện chính sách y tế, bảo đảm khả năng tiếp cận thuốc an toàn, hiệu quả, giá hợp lý cho người dân.”

Tại sự kiện, ông Luke Treloar, Giám đốc Khối tư vấn Chiến lược Y tế và Khoa học đời sống của KPMG Việt Nam, công bố nghiên cứu về giá trị tương lai của thị trường thuốc generic. Theo ông, Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh, chi phí y tế tăng gấp đôi tốc độ tăng thu nhập, gây áp lực ngày càng lớn lên hệ thống y tế và người dân. Việc sử dụng thuốc generic chất lượng cao được xem là giải pháp chiến lược, giúp giảm chi phí nhưng vẫn bảo đảm hiệu quả điều trị.

Nghiên cứu quốc tế của KPMG cho thấy, việc gia tăng sử dụng thuốc generic giúp giảm 49–69% chi phí y tế mỗi ngày điều trị, đồng thời tăng mạnh số ngày điều trị trên đầu người tại nhiều quốc gia châu Âu. Thụy Điển, Pháp và Slovenia tiết kiệm lần lượt 40%, 31% và 30% chi phí điều trị nhờ thuốc generic . Ông Luke Treloar khẳng định: “Nếu thuốc generic chất lượng cao được sử dụng rộng rãi, Việt Nam hoàn toàn có thể giảm chi phí điều trị và giảm gánh nặng tài chính cho người dân.”

Ông Gregory Charitonos, Chủ tịch Tiểu ban Thuốc tiêu chuẩn châu Âu (EuroCham), bổ sung rằng tiêu chuẩn EU-GMP là nền tảng giúp ngành dược châu Âu duy trì chất lượng cao và đồng bộ. Ông nói: “Việt Nam cần coi tuân thủ EU-GMP không phải là rào cản mà là nền tảng tối thiểu. Đầu tư nhà máy đạt chuẩn quan trọng, nhưng quan trọng hơn là duy trì chuẩn đó.”

Không chỉ giảm chi phí điều trị, thuốc generic còn tạo ra giá trị kinh tế lớn. Theo KPMG, thị trường dược phẩm Việt Nam có thể đạt 9,2 tỷ USD vào năm 2029, trong đó thuốc generic chiếm hơn 62% thị phần và tăng trưởng kép 11%/năm, nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Với chính sách phù hợp, thị trường thuốc generic có thể đạt 29–55 tỷ USD vào năm 2039, đóng góp tới 66,5 tỷ USD vào GDP quốc gia .

Cần tiêu chuẩn EU-GMP và ưu đãi đủ mạnh để thu hút đầu tư

Dù tiềm năng lớn, nhưng ngành dược trong nước còn nhiều rào cản. Việt Nam có 288 cơ sở sản xuất dược, nhưng chỉ 20 cơ sở đạt chuẩn EU-GMP, trong đó 8 cơ sở thuộc doanh nghiệp FDI . Chi phí đầu tư cho tiêu chuẩn EU-GMP rất lớn, khiến nhiều doanh nghiệp trong nước thiếu động lực tham gia phân khúc thuốc chất lượng cao.

Ông Attila Molnar, Phó Chủ tịch Tiểu ban Thuốc tiêu chuẩn châu Âu, nhấn mạnh: “Không phải tất cả thuốc generic đều giống nhau. Chuẩn EU-GMP đảm bảo quy trình sản xuất ổn định và dữ liệu minh bạch, duy trì niềm tin của bệnh nhân.”

Giới chuyên gia cũng chỉ ra những rào cản khác như: thủ tục cấp phép kéo dài, gây lỡ cơ hội đưa thuốc chất lượng ra thị trường.Chính sách giá khiến các doanh nghiệp sản xuất thuốc đạt chuẩn cao khó bù đắp chi phí đầu tư.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thành Lâm – Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cho biết quy trình đăng ký thuốc đã cải thiện mạnh nhờ số hóa. Ông thông tin: “Thời gian xử lý hồ sơ trung bình đã giảm từ 15,7 tháng xuống còn 11,6 tháng, và dự kiến chỉ còn khoảng 10,3 tháng trong năm 2025.”

Bộ Y tế cũng bổ sung cơ chế tham chiếu quốc tế: thuốc có chuyển giao công nghệ có thể được xét duyệt trong khoảng 3 tháng. Đây là tín hiệu quan trọng, thể hiện nỗ lực mở cửa thị trường thuốc chất lượng cao.

Ở góc độ bệnh viện, PGS.TS Nguyễn Công Hoàng – Giám đốc Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, ĐBQH tỉnh Thái Nguyên nhận định: “Cần những chính sách đủ mạnh để các tập đoàn dược chọn Việt Nam làm trung tâm sản xuất, giống như cách Việt Nam thu hút Samsung.”

Ông đề xuất ưu tiên thuế, hợp tác công – tư và cơ chế đặc thù cho doanh nghiệp nước ngoài. Từ góc độ pháp lý, TS. Trần Hồng Nguyên – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị thiết kế chính sách rõ ràng về đất đai, tài chính, và thu hút doanh nghiệp có công nghệ cao vào sản xuất thuốc generic.

Cũng tại tọa đàm, ông Dương Tuấn Đức – Bảo hiểm Xã hội Việt Nam nhấn mạnh cần mở rộng đấu thầu tập trung quốc gia đối với thuốc generic để người dân tiếp cận thuốc tốt nhất với giá hợp lý.

Khai mở dư địa phát triển: từ chính sách đến năng lực cạnh tranh

Định hướng phát triển thuốc generic chất lượng cao đã được thể chế hóa trong nhiều chính sách quốc gia. Chiến lược phát triển ngành dược đến năm 2030 đặt mục tiêu 75% thuốc generic sử dụng trong hệ thống y tế được sản xuất trong nước .

Việt Nam được đánh giá đang tiến gần đến “điểm chín” như: nhu cầu thuốc tăng do già hóa dân số, thu nhập cải thiện kéo theo nhu cầu sử dụng dịch vụ y tế chất lượng cao ,FDI vào lĩnh vực dược đã vượt 1,8 tỷ USD. Tuy vậy, yếu tố quyết định vẫn nằm ở chính sách và tiêu chuẩn. Khi doanh nghiệp có động lực đầu tư chuẩn EU-GMP, Việt Nam mới có thể đột phá trong chuỗi giá trị dược phẩm. Từ góc độ doanh nghiệp và nhà đầu tư, EuroCham khuyến nghị Chính phủ xem xét gói ưu đãi đặc biệt cho cơ sở sản xuất đạt chuẩn EU-GMP gồm: ưu đãi thuế, tín dụng ưu đãi, ưu tiên trong đấu thầu. Giải pháp này không chỉ tạo động lực cho doanh nghiệp trong nước nâng cấp công nghệ mà còn thu hút các tập đoàn dược đa quốc gia đặt nhà máy sản xuất tại Việt Nam.

Các chuyên gia đều nhận định thuốc generic chất lượng cao không còn là câu chuyện y tế đơn thuần mà đã trở thành trục chiến lược của kinh tế dược, gắn với mục tiêu nâng cao tính tự chủ và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Lê Hiền