Độc đáo những ngôi nhà đá ong
Ẩn mình trong những làng quê yên bình của tỉnh Quảng Ngãi có những ngôi nhà được xây dựng từ đá ong độc đáo tại xã Vạn Tường. Trải qua bao thăng trầm, những nếp nhà này không chỉ mang đậm dấu ấn kiến trúc xưa mà còn chứa đựng cả những câu chuyện về đời sống, văn hóa của người dân nơi đây. Tuy nhiên, trước sự thay đổi của nhịp sống hiện đại, số lượng những ngôi nhà đá ong nguyên vẹn ngày càng ít.
Trong số những ngôi nhà đá ong còn sót lại, nổi bật nhất là ngôi nhà cấp 4 cổ kính, với tổng diện tích khoảng 150m2 của ông Nguyễn Ngọc Thanh (69 tuổi). Được xây dựng cách đây hơn 100 năm, ngôi nhà hiện vẫn còn nguyên vẹn nét đẹp mộc mạc, cổ kính. Những bức tường đá ong sẫm màu nhưng vững chãi, mái ngói rêu phong như kể lại câu chuyện của cả một thế kỷ.
Theo ông Thanh, ngôi nhà do cha mẹ ông xây dựng. Dù hiện nay, công trình đã “lỗi thời”, nhưng gắn với bao kỷ niệm thời thơ ấu, bao cảm giác về tự nhiên quanh ông. “Đã nhiều lần các con muốn vợ chồng tôi phá dỡ ngôi nhà này để xây lại nhà mới hiện đại hơn. Nhưng vì lưu luyến ngôi nhà đã gắn bó một thời gian khó, đồng thời muốn giữ lại những kỷ niệm thời thơ ấu nên tôi vẫn trân trọng giữ lại ngôi nhà đá ong này như một chốn linh thiêng để thờ cúng tổ tiên”, ông Thanh cho hay.
Đi dọc những con đường làng ở xã Vạn Tường không khó để bắt gặp những dấu tích của kiến trúc đá ong. Đó có thể là một đoạn hàng rào rêu phong, một bức tường loang lổ vết thời gian, giếng nước cổ kính được xây từ những viên đá ong với đủ kích cỡ khác nhau. Sự đa dạng trong kích thước và cách sắp xếp của những viên đá ong càng làm tăng thêm vẻ đẹp tự nhiên và độc đáo cho những công trình này.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ngãi, từ xa xưa, người Việt đã biết tận dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên đá ong để xây dựng nhà cửa, tường rào cũng như các công trình kiến trúc khác. Việc khai thác đá ong thường được thực hiện thủ công. Những khối đá ong sau khi được đào lên sẽ được gọt đẽo, tạo hình thành các phiến đá có kích thước và hình dáng khác nhau, phù hợp với mục đích xây dựng.
“Tại Quảng Ngãi ngày xưa có nhiều địa phương có công trình xây dựng từ đá ong như Vạn Tường, Đông Sơn, Nghĩa Hành… Nhưng đến nay số lượng những ngôi nhà đá ong còn nguyên vẹn không nhiều. Một phần do những công trình này đã xuống cấp, một phần do sự thay đổi trong nhu cầu sống, sự xuất hiện của những vật liệu xây dựng hiện đại đã khiến nhiều gia đình quyết định phá bỏ những ngôi nhà cũ để xây dựng những ngôi nhà mới tiện nghi hơn. Những ngôi nhà đá ong không chỉ là những công trình kiến trúc đơn thuần mà còn là những trang sử sống động, ghi dấu bao đổi thay của vùng đất và con người nơi đây. Nếu chúng ta biết gìn giữ, phát huy thì nhiều công trình xây dựng bằng đá ong chắc chắn sẽ tạo ra được nhiều giá trị về du lịch, văn hóa”, Tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ chia sẻ.
Đinh Hương -HM
