Định hình tương lai ngành lúa gạo Việt Nam
Dự thảo về việc thành lập Hội đồng lúa gạo quốc gia Việt Nam do Bộ Công Thương xây dựng tập trung vào các giải pháp tăng liên kết, nâng giá trị, xây dựng thương hiệu gạo Việt trên thị trường.
Năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt gần 4,7 tỷ USD, với giá trung bình là 575 USD/tấn, tăng 18,26% so với năm 2022.
Bước sang năm 2024, giá xuất khẩu gạo vẫn duy trì ở mức cao. Giá xuất bán trung bình của gạo Việt trong 7 tháng qua đạt 632,2 USD/tấn, tăng 18,2% so với cùng kỳ.
Tính đến ngày 15/7/2024, sản lượng lúa thu hoạch của cả nước đạt khoảng 25 triệu tấn, tăng 2% so với cùng kỳ.
Theo tính toán của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2024, sản xuất lúa gạo ước đạt khoảng 43,4 triệu tấn thóc, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và có thể dành khoảng 7,6 triệu tấn gạo cho xuất khẩu.
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), giá xuất khẩu gạo trung bình của Việt Nam hơn 6 tháng qua có mức cao kỷ lục: 636 USD/tấn, tăng 18% so với mức giá bình quân 538 USD/tấn của 6 tháng đầu năm 2023.
Nhu cầu nhập khẩu từ các khách hàng truyền thống của Việt Nam như Philippines, Indonesia, Trung Quốc, Ghana, Malaysia, Singapore… ở mức cao và tăng lên. Ngoài ra, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cũng đang tích cực mở rộng sang các thị trường mới như Trung Đông, châu Phi, Nam Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản…
Đáng chú ý, gạo Việt Nam được đánh giá có chất lượng hàng đầu thế giới. Chẳng hạn gạo ST25 đã liên tiếp 2 lần được vinh danh “Gạo ngon nhất thế giới”. Trong các tháng đầu năm nay, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam cũng cao nhất thế giới, vượt qua cả Thái Lan, Pakistan và Ấn Độ.
Xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2024 dự báo sẽ vượt con số 5 tỷ USD.
Từ thực tế này, Bộ Công Thương cùng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đưa ra ý tưởng thành lập Hội đồng lúa gạo quốc gia Việt Nam.
Việc đề xuất thành lập Hội đồng Lúa gạo quốc gia sẽ tạo môi trường thuận lợi cho người sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu gạo; môi trường pháp lý minh bạch, hiệu quả, thúc đẩy phát triển ngành hà00ng lúa gạo toàn diện.
Hội đồng đặc biệt tập trung vào các giải pháp tăng liên kết, nâng giá trị, xây dựng thương hiệu gạo Việt trên thị trường.
Theo phân tích của ông Nguyễn Hồng Diên – Bộ trưởng Bộ Công Thương, ngành hàng lúa gạo Việt Nam hiện nay không chỉ đóng vai trò quan trọng với an ninh lương thực quốc gia mà còn trở thành cường quốc về xuất khẩu gạo trên thế giới và góp phần làm nên thương hiệu quốc gia. Tuy nhiên ngành lúa gạo còn nhiều hạn chế như: sản xuất manh mún, công nghệ chưa tiên tiến, thu nhập người nông dân trồng lúa còn thấp, xuất khẩu gạo chưa đa dạng hóa thị trường…
Nguyên nhân được cho là ngành sản xuất lúa gạo vẫn thiếu một chiến lược, chính sách phát triển ổn định, vững chắc; đầu tư của Nhà nước cho sản xuất, xuất khẩu gạo chưa xứng tầm. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thiếu tính chuyên nghiệp, cạnh tranh không lành mạnh, không nỗ lực nắm giữ và phát triển thị trường. Việc phối hợp giữa các cấp, các ngành, giữa các địa phương, hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp chưa chặt chẽ.
Vì lẽ đó, người đứng đầu Bộ Công Thương cho rằng rất cần thành lập một Hội đồng lúa gạo quốc gia. Hội đồng này sẽ đề ra những quy chế phối hợp hiệu quả giữa các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội trong việc điều phối các hoạt động chung của sản xuất kinh doanh, xuất khẩu lúa gạo quốc gia.
Cho ý kiến về vấn đề này, ông Lê Minh Hoan – Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng thừa nhận, nông nghiệp là ngành có thu nhập thấp nhất trong các ngành kinh tế, và người trồng lúa là nhóm người có thu nhập thấp nhất trong ngành nông nghiệp.
Ngoài ra, dù Việt Nam đạt được kỷ lục về xuất khẩu gạo nhưng nhiều doanh nghiệp lại than phiền càng xuất khẩu càng thua lỗ do bán nhầm phân khúc, ngân hàng giải ngân vốn chậm, do thương lái và “cò lúa” làm loạn giá thị trường…
Người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng, việc thành lập Hội đồng Lúa gạo Quốc gia là cần thiết và kịp thời, có tính đột phá, hứa hẹn sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý nhanh chóng các vấn đề phát sinh trong hoạt động thương mại gạo, đặc biệt là những biến động bất ngờ từ các đối thủ cạnh tranh như Thái Lan và Ấn Độ. Đây cũng là cơ hội để khắc phục những hạn chế và bất cập trong điều hành ngành lúa gạo, giúp Việt Nam nâng cao vị thế trên thị trường thế giới.
Có thể thấy, việc thành lập hội đồng lúa gạo quốc gia không phải là vấn đề mới, các nước đã có ví dụ như Thái Lan có hội đồng lúa gạo quốc gia, Indonesia có hội đồng cọ dầu, Brazil có hội đồng cà phê… Các hội đồng quốc gia này hoạt động rất hiệu quả.
Cho ý kiến về vấn đề này, ông Hoàng Trọng Thủy – chuyên gia nông nghiệp đánh giá, tại Việt Nam, trong bối cảnh dự báo sản xuất, xuất khẩu lúa gạo thời gian tới sẽ có những biến động lớn về thị trường. Do đó, nếu hướng mạnh vào xuất khẩu là gạo thơm, gạo dẻo, gạo đặc sản, gạo dinh dưỡng thì cần có một hội đồng với nhiều góc nhìn và quyết sách về thị trường, khoa học kỹ thuật…
Ông Thủy kỳ vọng hội đồng sẽ tham vấn và tham mưu cho Chính phủ về thị trường, sản lượng lúa gạo để bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, xuất khẩu và gia tăng thu nhập của người trồng lúa. Hội đồng cũng sẽ tạo nên mối liên kết trong chuỗi giá trị, từ chuỗi cung ứng vật tư đầu vào để đảm bảo ổn định sản xuất; liên kết nông dân thành lập hợp tác xã; nông dân với doanh nghiệp, nhà khoa học…
Được biết, Bộ Công Thương đã dự thảo Tờ trình trình Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ phụ trách và hồ sơ liên quan về thành lập Hội đồng Lúa gạo quốc gia. Ngày 1/8 vừa qua, Bộ Công Thương đã có công văn gửi các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội xin ý kiến trước khi báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ phụ trách.
Theo dự thảo này, Hội đồng Lúa gạo quốc gia là tổ chức phối hợp liên ngành tham mưu giúp Thủ tướng Chính phủ nghiên cứu, chỉ đạo, phối hợp giải quyết các vấn đề quan trọng, liên ngành đối với sự phát triển ngành hàng lúa gạo.
Theo Diễn đàn Doanh nghiệp
