Điều gì cản trở chuyển đổi xanh của các trung tâm dữ liệu Đông Nam Á?
Nền kinh tế số của Đông Nam Á đang tăng trưởng nhanh nhưng quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch lại đang chật vật để theo kịp.
Từ chi phí năng lượng xanh tăng vọt và sự bất ổn về chính sách, đến hệ thống điện quốc gia lạc hậu cùng với việc thiếu một mạng lưới điện kết nối toàn ASEAN, những thách thức cho việc vận hành bền vững ngày càng chồng chất.
Khi nguồn cung điện sạch và hạ tầng phân phối đi kèm không thể bắt kịp đà phát triển, khoảng cách giữa tham vọng và thực tế năng lượng của khu vực đang ngày càng rộng.
Một báo cáo của Boston Consulting Group dự báo công suất trung tâm dữ liệu của Đông Nam Á sẽ tăng gấp ba lần, đạt từ 5,2 đến 6,5 gigawatt (GW) vào năm 2030. Nhiều báo cáo chỉ ra rằng Malaysia đang trên đà vượt Singapore để trở thành thị trường tăng trưởng hàng đầu về nhu cầu năng lượng trung tâm dữ liệu trong khu vực.
Tuy nhiên, theo ông Philippe Arsonneau, Phó Chủ tịch cấp cao mảng hạ tầng của Schneider Electric, dù đặt nhiều kỳ vọng vào năng lượng xanh, cơ cấu năng lượng của khu vực vẫn phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch. Tại Malaysia, khoảng 70% điện năng vẫn đến từ nguồn hóa thạch.
Trong khi đó, bà Feng Xiaonan, chuyên gia phân tích mảng điện và năng lượng tái tạo tại S&P Global Commodity Insights, cho biết, đến năm 2030, nhu cầu điện cho các trung tâm dữ liệu tại Malaysia sẽ chiếm ít nhất 8% tổng công suất tiêu thụ điện – so với mức dưới 2% hiện nay.
Kế hoạch tổng thể trị giá 611 tỷ ringgit (tương đương 186 tỷ đô Singpore) mới được Chính phủ Malaysia công bố gần đây cũng đặt cược lớn vào trí tuệ nhân tạo, qua đó càng làm nổi bật nhu cầu trung tâm dữ liệu đang tăng mạnh.
“Việc cung cấp năng lượng cho sự tăng trưởng bền vững của trung tâm dữ liệu vẫn là một thách thức,” ông Arsonneau nhận định.
Hiện nay, chính phủ Malaysia đang thúc đẩy các trung tâm dữ liệu chuyển sang dùng năng lượng tái tạo, một phần nhằm giảm áp lực lên nguồn điện quốc gia. Tuy nhiên, nhiều rào cản vẫn tồn tại trong bối cảnh chính sách hiện tại về việc mua năng lượng tái tạo.
Chương trình CRESS (Cơ chế cung cấp năng lượng tái tạo cho doanh nghiệp), ra mắt tháng 9/2024, cho phép doanh nghiệp mua điện xanh trực tiếp từ các nhà phát triển năng lượng tái tạo thông qua hệ thống lưới điện hiện hữu, có thu phí truy cập hệ thống (SAC). Nhưng mức phí SAC này lại cao hơn tới 80% so với mức phí cho điện từ nguồn hóa thạch.
Hơn nữa, mức SAC chỉ được cố định trong 3 năm và bị giới hạn mức điều chỉnh 15%, khiến giá điện có thể còn cao hơn. Điều này khiến CRESS kém hấp dẫn đối với các trung tâm dữ liệu, vốn sẽ chọn cách mua điện từ công ty điện lực dù phải chịu rủi ro thị trường.
Tuy nhiên, khả năng CRESS mở rộng trong tương lai là thấp vì rủi ro giá mua điện năng lượng tái tạo từ cơ chế SAC vẫn tồn tại. Các doanh nghiệp đang chờ sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách.
Cuối cùng, bài toán kinh tế của năng lượng tái tạo cần hợp lý thì các trung tâm dữ liệu mới sẵn sàng chuyển đổi. Một lý do khiến Malaysia bùng nổ trung tâm dữ liệu là vì quốc gia này mức giá điện thấp nhất khu vực. Do đó, bất kỳ chuyển hướng nào sang năng lượng tái tạo cũng phải khả thi về chi phí.
Trên thực tế, điện xanh quá đắt là một vấn đề mang tính cấu trúc. Ông Adrian Mucalov, Trưởng bộ phận hạ tầng dài hạn tại Actis, chỉ ra mức SAC cao chủ yếu do cách phân bổ chi phí lưới điện. Để giảm phí này và khiến năng lượng tái tạo hấp dẫn hơn đối với các trung tâm dữ liệu, ông đề xuất tăng giao dịch điện xuyên biên giới và triển khai các chương trình như CGPP (Chương trình Điện Xanh cho Doanh nghiệp).
Dù quy mô mở rộng điện mặt trời có vẻ cân bằng với nhu cầu trung tâm dữ liệu, nhưng tính gián đoạn của điện mặt trời không phù hợp với nhu cầu sử dụng điện liên tục 24/7 của các trung tâm này. Điều đó đồng nghĩa với việc nếu muốn chuyển sang dùng điện mặt trời đắt đỏ, các trung tâm dữ liệu cần phải đi kèm hệ thống lưu trữ, càng làm tăng chi phí.
Trên thực tế, lựa chọn năng lượng tái tạo đáp ứng được nhu cầu trung tâm dữ liệu là rất hạn chế. Dù đang được mở rộng, tốc độ này vẫn không theo kịp sự bùng nổ của trung tâm dữ liệu, vốn có thể hoàn thành trong chưa đầy hai năm.
Vì vậy, khí đốt, nguồn dễ tiếp cận hơn, trở thành giải pháp tạm thời. Theo ông Thorbjorn Fors, Phó Chủ tịch cấp cao tại Siemens Energy khu vực châu Á – Thái Bình Dương, các trung tâm dữ liệu hiện chủ yếu dựa vào khí đốt để đảm bảo ổn định điện năng. Tuy nhiên, công ty cũng chứng kiến nhu cầu tăng đối với tuabin khí có thể sử dụng nhiên liệu xanh như hydro, amoniac và nhiên liệu sinh học.
Dù vậy, nhiên liệu hóa thạch vẫn đang được sử dụng để vận hành quá trình công nghiệp hóa khu vực, và nhiều khả năng tiếp tục là trụ cột của kỷ nguyên số.
Hiện nay, hầu hết các trung tâm dữ liệu ở Đông Nam Á vẫn kết nối với lưới điện quốc gia chủ yếu sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Vì các lưới điện quốc gia được thiết kế xoay quanh nhà máy nhiệt điện tập trung, việc tích hợp các nguồn năng lượng tái tạo phân tán vào đó sẽ rất tốn kém.
“Chính sự lệch pha về cấu trúc lưới điện gây ra các tổn thất nghiêm trọng trong phân phối năng lượng tái tạo,” ông Edwin Khew, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Bền vững Singapore (SEAS) nhận định.
Với năng lực hiện tại, năng lượng tái tạo vẫn chưa bắt kịp tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế số tại khu vực Đông Nam Á, khiến các trung tâm dữ liệu khó tránh khỏi việc tiếp tục phụ thuộc vào nhiên liệu truyền thống.
Các chuyên gia chỉ ra, cũng giống như cách khí tự nhiên hoá lỏng (LNG) đã phát triển thành một mặt hàng năng lượng chính, thì hydro và amoniac cũng có thể trở thành các nguồn năng lượng chủ chốt trong tương lai.
Bên cạnh nhiên liệu xanh, năng lượng hạt nhân cũng đang được cân nhắc. Các công nghệ mới như lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ, pin nhiên liệu và các hệ thống tái sử dụng nhiệt đang được tích cực nghiên cứu.
Trong khi đó, năng lực khu vực dự kiến sẽ tăng thêm nhờ các dự án điện mặt trời và điện gió quy mô lớn, đồng thời phát triển song song với hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin.
Khi khu vực chuyển từ giai đoạn đặt mục tiêu sang thực thi, trọng tâm sẽ là mở rộng quy mô dự án nhanh hơn, cải thiện khả năng sẵn sàng của lưới điện, và xây dựng môi trường chính sách hỗ trợ mang lại sự chắc chắn dài hạn cho nhà đầu tư.
Các nhà vận hành trung tâm dữ liệu hoàn toàn có thể chủ động định hình tương lai năng lượng của khu vực bằng cách đưa ra yêu cầu về nguồn điện sạch, quy mô lớn. Phần còn lại giờ đây nằm ở chính phủ, phải nhanh chóng mở khóa khả năng tiếp cận năng lượng tái tạo ở quy mô lớn.
– Diễn đàn Doanh nghiệp
