Đề xuất thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải: Chuyên gia nói gì?

Bộ Tài chính đề xuất thu phí

Theo đó, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý với dự thảo Nghị định quy định phí bảo vệ môi trường đối với khí thải nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ môi trường của các tổ chức, cá nhân xả thải gây ô nhiễm môi trường không khí và của toàn xã hội.

Bộ Tài chính cho biết, ở nước ta, cùng với sự phát triển kinh tế – xã hội, chất lượng môi trường không khí tại các thành phố lớn, một số khu công nghiệp, làng nghề đang ngày càng suy giảm, tác hại nghiêm trọng đến sức khoẻ cộng đồng, thiệt hại cho nền kinh tế, đe dọa tới môi trường.

Hiện ô nhiễm môi trường không khí, nhất là tại các đô thị lớn đang có xu hướng ngày càng gia tăng, có thời điểm chất lượng ô nhiễm môi trường không khí ở mức báo động. Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là do hoạt động xả khí thải của các cơ sở xả thải và phương tiện giao thông vận tải.

Hiện cả nước có khoảng 5,1 triệu xe ô tô và số lượng lớn xe máy đang lưu hành và có hàng chục khu tổ hợp, liên hợp trong đó tập trung nhiều dự án, loại hình sản xuất bauxite, gang thép, lọc hóa dầu, trung tâm điện lực, hàng ngày xả thải khối lượng lớn khí thải công nghiệp; có gần 120.000 cơ sở sản xuất công nghiệp, trong đó có 138 cơ sở sản xuất gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng theo Quyết định số 1788/QĐ-TTg ngày 1/10/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt kế hoạch xử lý triệt để các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đến năm 2020, chưa hoàn thành xử lý triệt để; khoảng 110.000 doanh nghiệp xây dựng, hoạt động xây dựng nhà ở, khu chung cư, khu đô thị mới, cầu đường, khai thác và vận chuyển vật liệu xây dựng, phế thải diễn ra khắp nơi trong cả nước. Các cơ sở này phát sinh khối lượng lớn khí thải công nghiệp, bụi thải, tác động xấu đến môi trường.

Trong khi đó, phần lớn tổ chức, cá nhân xả thải gây ô nhiễm môi trường không khí chưa ý thức đầy đủ về trách nhiệm của mình trong bảo vệ môi trường. Vì vậy, Theo Bộ Tài chính, việc nghiên cứu, xây dựng Nghị định phí bảo vệ môi trường đối với khí thải là cần thiết.

Dự thảo đề xuất, đối tượng chịu phí bảo vệ môi trường theo quy định tại Nghị định này là bụi, khí thải xả ra môi trường của các dự án, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ quy định tại cột (2) Phụ lục XXIX ban hành kèm theo Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường và được cấp giấy phép môi trường hoặc giấy phép môi trường thành phần (gọi chung là cơ sở xả khí thải). Người nộp phí bảo vệ môi trường đối với khí thải theo quy định tại Nghị định này là các cơ sở xả khí thải nêu trên.

Chuyên gia lo ngại “phí chồng phí”

Được biết cuối năm 2018, Bộ Tài chính cũng đã có văn bản gửi các bộ, ngành liên quan đề nghị xây dựng Đề án thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải. Văn bản của Bộ Tài chính tại thời điểm này đã gây sự chú ý đặc biệt của dư luận. Tuy nhiên, nhiều quan điểm đã bày tỏ lo ngại “phí chồng phí” giá của hàng hóa sẽ tăng cao, giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp.

Xung quanh câu chuyện này, TS. Nguyễn Khắc Quốc Bảo, Trường đại học Kinh tế TP HCM, khẳng định việc thu những phí, thuế liên quan tới môi trường để bảo vệ môi trường, để môi trường xanh, sạch, đẹp thì người dân rất đồng thuận và ủng hộ. Tuy nhiên, Chính phủ cũng nên chứng minh những khoản thu này đã có đóng góp, đã cải thiện môi trường như thế nào.

“Khi đó, người dân sẽ thấy đồng tiền thuế của họ đã cải thiện được môi trường, chia sẻ gánh nặng với ngân sách nhà nước thì họ sẽ rất sẵn lòng. Khoản thu nào thì phải chi đúng mục đích, tránh tình trạng để người dân nghĩ việc thu thuế để bù đắp bội chi, thâm hụt ngân sách và sử dụng khoản thuế đó cho mục đích khác”, ông Bảo nói.

Bên cạnh đó, lo ngại về tình trạng phí chồng phí, ông Bảo bày tỏ quan điểm:  “Quốc hội đã thông qua Thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu, phương tiện giao thông muốn lưu thông cũng đã được kiểm định chất lượng, trong đó có chuẩn khí thải. Nên đưa ra một chuẩn khí thải, phương tiện đáp ứng thì mới được lưu hành. Vì sao họ đã đạt chuẩn lưu hành rồi thì sao còn bắt đóng thêm phí khí thải?”, ông Bảo nói.

Đồng thời, theo quan điểm của ông Bảo, Bộ Tài chính không nên dùng lập luận thế giới có thu khoản này thì Việt Nam cũng phải thu. “Khi tăng thuế giá trị gia tăng, thuế bảo trì đường bộ, thuế bảo vệ môi trường… Bộ Tài chính cũng đem kinh nghiệm thế giới ra. Bộ Tài chính phải có cơ sở thực tiễn nào khác thuyết phục hơn chứ không thể mãi dùng lập luận này được”, ông Bảo khẳng định.

Cùng nêu quan điểm về vấn đề này, ông Bùi Danh Liên, chuyên gia giao thông khẳng định việc thu phí khí thải của phương tiện không phải vấn đề xa lạ với thế giới. “Tuy nhiên, họ làm một cách minh bạch, triệt để và có lợi cho người dân. Còn đề án ở Việt Nam lần này thì tôi chưa hài lòng, có thể dẫn tới phí chồng phí. Điển hình là việc chủ phương tiện giao thông đã phải đóng thuế bảo vệ môi trường khi mua xăng, nếu lại đóng thêm phí bảo vệ môi trường đối với khí thải sẽ không hợp lý”, ông Liên nói.

Bên cạnh đó, không phải loại hình, động cơ, phương tiện nào cũng xả thải ra môi trường giống nhau. Do đó, theo ông Liên, đối tượng nào phải nộp phí khí thải cần tính toán, lấy ý kiến rộng rãi. Theo quan điểm của ông Liên trước khi phụ thu khí thải ô nhiễm môi trường, cần làm rõ khí thải phương tiện tác động như thế nào đến môi trường của Hà Nội.

“Đối tượng của khí thải rất rộng, ở khắp các ngành chứ không riêng gì các phương tiện vận tải. Ở Hà Nội thì chỉ nhìn vào ô nhiễm từ xe máy, ô tô, còn những nguồn phát khác như đun nấu, đốt rơm, rạ… thì thu vào đâu?”, ông Liên nói.