Đẩy mạnh cơ cấu lại DNNN: Chìa khóa nâng cao năng lực cạnh tranh và dẫn dắt nền kinh tế
Để kinh tế nhà nước thực sự chủ đạo trong việc bảo đảm ổn định vĩ mô và dẫn dắt nền kinh tế, Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và đổi mới cơ chế quản lý, nhằm huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính.
Tại “Diễn đàn Doanh nghiệp Nhà nước: Nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt” do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức ngày 20/11, ông Nguyễn Tất Thái, Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo, thống kê – ổn định tiền tệ, tài chính (Ngân hàng Nhà nước) cho biết, kinh tế Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc sau 40 năm đổi mới. GDP tăng từ 4,5 tỷ USD năm 1986 lên 476,3 tỷ USD năm 2024, dự kiến đạt trên 510 tỷ USD trong năm 2025. Trong đó, doanh nghiệp nhà nước đóng góp hơn 29% GDP, đồng thời giữ vai trò chủ lực trong nhiều ngành, lĩnh vực kinh tế quan trọng, góp phần vào phát triển kinh tế và an sinh xã hội.
Ông Nguyễn Tất Thái nhấn mạnh, một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước đã xây dựng được thương hiệu mạnh, hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả, cạnh tranh được với khu vực và quốc tế, giữ vị trí then chốt trong nền kinh tế. Tuy nhiên, để kinh tế nhà nước thực sự chủ đạo trong việc bảo đảm ổn định vĩ mô và dẫn dắt nền kinh tế, Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại DNNN và đổi mới cơ chế quản lý, nhằm huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính, thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, ông Nguyễn Tất Thái đề xuất các cơ quan chức năng sớm cụ thể hóa Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Luật số 68/2025/QH15), nhằm trao quyền tự chủ nhiều hơn cho DNNN và người đại diện vốn nhà nước trong việc quyết định kinh doanh, phê duyệt dự án, chế độ tài chính, tiền lương. Đồng thời, cần cụ thể hóa quyền và trách nhiệm, tiêu chuẩn và chính sách đối với người đại diện phần vốn nhà nước, vừa thu hút nhân tài, khuyến khích sáng tạo, vừa tạo cơ sở để giám sát và đánh giá hiệu quả hoạt động.
Cơ cấu lại và cải cách quản lý DNNN cần thực hiện đồng bộ, đổi mới mô hình quản lý và giám sát, quản trị doanh nghiệp theo chuẩn mực kinh tế thị trường và thông lệ quốc tế. Theo ông Thái, việc phân định rõ chính sách về quản lý vốn nhà nước tại DNNN là cần thiết, bao gồm: quản lý nhà nước đối với mọi loại hình doanh nghiệp, quản lý theo chức năng đại diện chủ sở hữu vốn của Nhà nước, và quản trị doanh nghiệp.
Hiện nay, các cơ quan chức năng đang xây dựng nghị quyết, chương trình, kế hoạch và chiến lược phát triển kinh tế nhà nước, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để tháo gỡ khó khăn, phát huy vai trò chủ đạo của DNNN. Việc này cần đảm bảo đồng bộ giữa mục tiêu, giải pháp các lĩnh vực, ngành và các văn bản điều hành, đồng thời tách bạch rõ ràng mục tiêu chính sách và mục tiêu kinh doanh, phù hợp từng ngành.
Ông Thái cũng nhấn mạnh thúc đẩy cổ phần hóa DNNN và từng bước niêm yết theo kế hoạch. Bộ Tài chính đặt mục tiêu giai đoạn 2023–2025 cổ phần hóa 30 doanh nghiệp, dự kiến thu về 36.823 tỷ đồng, nhưng trong các năm 2023, 2024 và quý I/2025 chưa thực hiện được. Bên cạnh đó, cần thoái vốn ngoài ngành, hoàn thiện cơ chế cổ phần hóa theo nguyên tắc thị trường, đa dạng hóa phương thức thoái vốn, và ban hành cơ chế sử dụng nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn để bổ sung đầu tư phát triển. Đặc biệt, việc cổ phần hóa ngân hàng thương mại nhà nước (NHTMNN) như Agribank cần được đẩy nhanh, đồng thời nghiên cứu thoái bớt vốn nhà nước, mở rộng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài.
Về huy động tài chính, nhiều DNNN hiện phụ thuộc vốn ngân sách và vay các tổ chức tín dụng, trong khi các kênh thị trường vốn như trái phiếu, cổ phiếu, quỹ đầu tư, hợp tác công-tư (PPP) chưa phát huy hiệu quả. Ông Thái đề xuất DNNN mở rộng kênh huy động vốn dài hạn và bền vững qua niêm yết, phát hành trái phiếu doanh nghiệp (truyền thống, dự án, trái phiếu xanh), thu hút đối tác chiến lược, quỹ đầu tư và nhà đầu tư nước ngoài, triển khai mô hình PPP trong các lĩnh vực công nghệ, chuyển đổi số, hạ tầng, năng lượng, đổi mới sáng tạo.
Ngoài ra, DNNN cần có giải pháp bổ sung vốn điều lệ kịp thời, ưu tiên nâng cao năng lực tài chính cho các ngân hàng thương mại nhà nước để đáp ứng chuẩn mực an toàn vốn tối thiểu, đạt trình độ phát triển nhóm dẫn đầu ASEAN. Cơ chế cụ thể cần được thiết lập để tăng vốn từ ngân sách, lợi nhuận còn lại sau thuế, các quỹ và nguồn vốn hợp pháp khác.
Qua những định hướng này, ông Nguyễn Tất Thái khẳng định, DNNN không chỉ là lực lượng quan trọng góp phần vào tăng trưởng kinh tế mà còn là nhân tố chủ đạo định hướng và ổn định nền kinh tế vĩ mô, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên hội nhập.
Lê Long
