Có nên miễn phạt vi phạm 2 năm đầu cho hộ kinh doanh?

Theo quy định mới, nhóm này bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử nếu doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm. Khảo sát của VCCI cho thấy, đa số hộ kinh doanh vẫn gặp khó khăn khi chuyển đổi sang hình thức quản lý mới, 68% chỉ hiểu sơ bộ hoặc chưa nắm rõ quy định; 73% gặp trở ngại về kỹ năng công nghệ; gần một nửa vẫn quen cách quản lý sổ sách, hóa đơn giấy truyền thống. Điều này khiến nguy cơ mắc lỗi kỹ thuật hoặc vi phạm thủ tục là rất lớn, dù không có ý trốn thuế hay gian lận.

Với bối cảnh đó, việc xử phạt ngay từ giai đoạn đầu có thể tạo áp lực tâm lý, thậm chí khiến một số hộ lựa chọn thu hẹp hoặc tạm ngừng kinh doanh để tránh rủi ro pháp lý. VCCI lập luận rằng, miễn phạt trong 2 năm đầu sẽ đóng vai trò như một “khoảng đệm” để hộ kinh doanh vừa vận hành, vừa học hỏi và dần hình thành thói quen tuân thủ.

Không chỉ dừng ở việc miễn phạt, VCCI cũng đề nghị sửa đổi nguyên tắc xử phạt theo hướng nhân văn hơn. Cụ thể, gộp các hành vi vi phạm ghi trên cùng một hóa đơn nếu không có dấu hiệu gian lận; chuyển tiêu chí “cùng một ngày” thành “trong một đợt thanh tra” để tránh xử phạt trùng lặp vì lỗi nhỏ lẻ. Đây là những đề xuất nhằm giảm áp lực, tăng tính hỗ trợ và khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang hóa đơn điện tử thuận lợi hơn.

Chuyên gia nói gì?

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh nội dung này, luật sư Nguyễn Đức Biên – Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La cho rằng, đề xuất của VCCI đã chạm đúng “nút thắt” lớn nhất của hộ kinh doanh hiện nay. Đó là tâm lý e ngại và áp lực khi áp dụng hóa đơn điện tử. “Miễn phạt trong giai đoạn đầu sẽ giúp họ yên tâm triển khai, tránh tình trạng né tránh hoặc đối phó. Nếu xử phạt ngay, nhiều hộ có thể bỏ kinh doanh hoặc tìm cách lách luật, phản tác dụng với mục tiêu quản lý”, luật sư Biên phân tích.

Theo ông, miễn phạt cần đi kèm nghĩa vụ khắc phục sai sót và nộp đủ thuế phát sinh để bảo đảm nguyên tắc “hỗ trợ nhưng không buông lỏng”. Cơ quan thuế nên đóng vai trò như “người hướng dẫn” thay vì “người xử phạt” trong 2 năm đầu, tập trung rà soát, phát hiện và hướng dẫn sửa lỗi, giúp hộ kinh doanh hiểu và tuân thủ quy trình.

Bên cạnh đó, luật sư Biên cũng nhấn mạnh, kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều nước áp dụng “giai đoạn mềm” khi triển khai chính sách thuế mới, đặc biệt với nhóm kinh doanh nhỏ lẻ. “Điểm mấu chốt là sau thời gian miễn phạt, các hộ đã đủ kiến thức và kỹ năng để thực hiện nghiêm túc. Khi đó, việc siết chế tài sẽ hiệu quả hơn, vừa bảo đảm nguồn thu, vừa giữ tính nghiêm minh của pháp luật”, luật sư Nguyễn Đức Biên nói.

Ở góc độ quản lý và hỗ trợ kỹ thuật, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts hoàn toàn đồng tình với đề xuất của VCCI và cho rằng miễn phạt chỉ là điều kiện cần, nhưng không đủ nếu thiếu hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo thực tế.

“Nhiều hộ ở vùng sâu, vùng xa chưa từng sử dụng phần mềm quản lý hóa đơn. Nếu không có hướng dẫn tận nơi hoặc hỗ trợ thiết bị, họ sẽ lúng túng, dẫn đến lỗi lặp lại”, luật sư Nhung nhận định.

Bà Nhung đề xuất cơ quan thuế cần triển khai hỗ trợ đa tầng: thiết lập kênh tư vấn trực tuyến 24/7; tổ chức tập huấn thực hành tại địa phương; kết nối với hội, hiệp hội ngành nghề để hướng dẫn theo nhóm; và xem xét hỗ trợ một phần chi phí máy tính tiền, phần mềm kết nối hóa đơn điện tử.

“Chính sách miễn phạt sẽ trở nên bền vững hơn nếu hộ kinh doanh được trang bị kỹ năng và công cụ cần thiết để tự vận hành”, bà Nhung nhấn mạnh.

Cũng theo luật sư Lê Thị Nhung, Nhà nước cần có bộ tiêu chí đánh giá sau 2 năm. Cụ thể, tỷ lệ hộ kinh doanh áp dụng thành công, số lỗi giảm bao nhiêu, và mức độ tuân thủ thực tế.

“Nếu làm tốt, sau giai đoạn chuyển tiếp, chúng ta sẽ có một hệ thống hóa đơn điện tử vận hành trơn tru, minh bạch, đồng thời củng cố lòng tin của hộ kinh doanh vào chính sách thuế”, luật sư Lê Thị Nhung nói.

Gia Linh – Diễn đàn Doanh nghiệp