Có nên đánh thuế vàng quà tặng, cưới hỏi?

Đề xuất đánh thuế vàng gồm cả vàng quà tặng, cưới hỏi đang có nhiều tranh luận. Vậy, thu thế nào để vừa chống đầu cơ vừa bảo vệ người mua hợp pháp, tránh gánh nặng thủ tục?

Trong bối cảnh giao dịch vàng vẫn sôi động, đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân đối với hoạt động mua bán vàng sẽ bao gồm cả vàng quà tặng, cưới hỏi đang thu hút sự quan tâm lớn của dư luận. Câu hỏi then chốt là đánh thuế thế nào để vừa công bằng vừa không gây gánh nặng cho người dân.

Theo các phương án đang được đưa ra, thay vì đánh thuế trên toàn bộ giá trị giao dịch, nhiều chuyên gia cho rằng nên tập trung vào phần lợi nhuận khi bán ra. Cách này vừa bảo đảm công bằng thuế, vừa tránh “thuế chồng thuế” gây bất công cho người mua nhỏ lẻ. Điều này cũng phù hợp với thực tiễn, vàng vừa là tài sản tích trữ truyền thống, vừa là quà tặng, trang sức gắn liền phong tục, nên không thể quản lý như hàng hóa thuần túy.

Trao đổi với báo chí, chuyên gia tài chính Phan Dũng Khánh cho rằng, việc đánh thuế giao dịch vàng có thể mang lại nhiều tác động tích cực nếu thiết kế hợp lý.

“Thuế sẽ giúp thị trường vàng minh bạch hơn, hạn chế đầu cơ lướt sóng và tăng thu cho ngân sách. Nó cũng khuyến khích các cửa hàng và người mua bán kê khai chính xác, đưa hoạt động kinh doanh vào khuôn khổ”, ông Khánh nói, đồng thời cũng cảnh báo cần có cơ chế linh hoạt để tránh làm khó những người mua vàng phục vụ nhu cầu cá nhân, cưới hỏi hay tiết kiệm nhỏ lẻ, vì nếu áp dụng cứng nhắc sẽ biến thành gánh nặng.

Cùng chung quan điểm, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (Trường Đại học Kinh tế TPHCM) cũng đồng tình rằng vàng là một kênh đầu tư có lợi nhuận như chứng khoán, bất động sản, nên việc đánh thuế trên lợi nhuận là phù hợp với nguyên tắc công bằng thuế. Tuy nhiên, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân chỉ rõ khó khăn lớn nhất hiện nay là xác định giá mua để tính lợi nhuận.

“Nhiều người mua vàng không có hóa đơn gốc hoặc mua từ lâu nên rất khó tính toán phần chênh lệch. Nếu chính sách chưa rõ ràng, dễ phát sinh khiếu nại và tạo gánh nặng hành chính”, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân nói.

Theo ông Huân, Nhà nước cần phân loại rõ đối tượng chịu thuế để tránh đánh đồng. Với vàng trang sức, vàng quà tặng cưới hỏi, vàng tích trữ cá nhân thì chỉ nên thu thuế nếu phát sinh lợi nhuận từ việc bán ra; còn mua vào cho mục đích tiêu dùng hoặc tặng biếu thì không nên áp thuế ngay. Ông cũng khuyến nghị xây dựng hệ thống giám sát và cơ sở dữ liệu tập trung để xác thực giao dịch, giảm tranh chấp và tránh lách luật, đồng thời có lộ trình áp dụng để người dân, doanh nghiệp thích ứng.

Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng thiết kế thuế hợp lý sẽ giúp thúc đẩy thị trường vàng minh bạch, hạn chế buôn lậu và tăng tính cạnh tranh bình đẳng. Nhưng nếu áp dụng quá nhanh hoặc thuế suất quá cao, chính sách có thể gây tâm lý tiêu cực, đẩy giao dịch ra “chợ đen”, đi ngược mục tiêu quản lý. Bài học từ các thị trường khác cho thấy mọi chính sách thuế đều cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng về hạ tầng dữ liệu và truyền thông để tạo đồng thuận xã hội.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật TNHH L&A legal Experts nhìn nhận, đề xuất này có tính nhân văn và kịp thời, nhưng để chính sách thực sự đi vào cuộc sống cần định nghĩa rõ các loại vàng (trang sức, quà tặng, tích trữ) và cơ chế miễn thuế.

“Nếu không có hướng dẫn chi tiết, dễ phát sinh tranh chấp, khó triển khai. Nhưng nếu khung pháp lý rõ ràng, thuế sẽ trở thành công cụ quản lý hữu hiệu, khuyến khích minh bạch hóa giao dịch vàng”, luật sư Nhung nói, đồng thời cũng đề nghị Nhà nước cần có lộ trình áp dụng và phần mềm hỗ trợ kê khai trực tuyến để giảm gánh nặng hành chính cho cả cơ quan thuế lẫn người dân.