Bức tranh hai gam sáng – tối của công nghiệp hỗ trợ TP.HCM

Gam sáng từ dòng vốn đầu tư và vai trò doanh nghiệp nội địa

Ở gam sáng của bức tranh, công nghiệp hỗ trợ TP.HCM tiếp tục duy trì được sức hút nhất định đối với các nhà đầu tư. Giai đoạn từ năm 2021 đến nay, trong các khu chế xuất và khu công nghiệp do HEPZA quản lý đã thu hút 211 dự án thuộc lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, với tổng vốn đầu tư đăng ký đạt hơn 1,53 tỷ USD. Quy mô này chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng cơ cấu đầu tư sản xuất – kinh doanh tại các khu, cho thấy công nghiệp hỗ trợ vẫn là trụ cột quan trọng trong hệ sinh thái công nghiệp của thành phố.

Đáng chú ý, cơ cấu đầu tư đang cho thấy sự chuyển dịch tích cực về phía khu vực doanh nghiệp trong nước. Trong tổng số 211 dự án, có 140 dự án do doanh nghiệp nội địa đầu tư, với tổng vốn đăng ký hơn 1,316 tỷ USD. Trong khi đó, khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài có 71 dự án, với tổng vốn hơn 216 triệu USD. Sự chênh lệch này phản ánh xu hướng doanh nghiệp tư nhân trong nước ngày càng chủ động hơn trong việc đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ, từng bước đảm nhận vai trò dẫn dắt thay vì chỉ đóng vai trò vệ tinh cho khối FDI.

Xét theo lĩnh vực, các ngành công nghiệp hỗ trợ thu hút đầu tư cao tại TP.HCM gồm cơ khí, điện tử, nhựa – cao su, phần mềm, dệt may phụ trợ và dịch vụ công nghiệp. Riêng lĩnh vực cơ khí đã thu hút 43 dự án, cho thấy nhu cầu lớn về linh kiện, phụ tùng và sản phẩm trung gian phục vụ các ngành công nghiệp chủ lực. Đây cũng là nhóm ngành được đánh giá có dư địa lớn để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nếu đáp ứng được các yêu cầu về công nghệ và tiêu chuẩn chất lượng.

Gam tối từ mặt bằng, vốn và khoảng trống chính sách

Tuy nhiên, bức tranh công nghiệp hỗ trợ TP.HCM không chỉ có gam sáng. Theo đại diện HEPZA, một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay là tình trạng thiếu mặt bằng sản xuất phù hợp, đặc biệt đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước. Quỹ đất dành cho sản xuất công nghiệp tại TP.HCM ngày càng thu hẹp, trong khi giá thuê đất và nhà xưởng liên tục tăng cao, khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó trong việc tiếp cận không gian sản xuất ổn định để đầu tư dài hạn.

Bên cạnh đó, việc tiếp cận nguồn vốn, công nghệ, thị trường và các tiêu chuẩn quốc tế cũng là thách thức lớn đối với doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Phần lớn doanh nghiệp nội địa có quy mô nhỏ và vừa, năng lực tài chính còn hạn chế, trong khi yêu cầu về đổi mới công nghệ, kiểm soát chất lượng và tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật từ các tập đoàn đa quốc gia ngày càng khắt khe. Điều này làm giảm khả năng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu của nhiều doanh nghiệp, dù đã có nền tảng sản xuất nhất định.

Về mặt chính sách, ông Trần Việt Hà thẳng thắn nhìn nhận hiện nay vẫn thiếu các cơ chế ưu đãi mang tính đặc thù dành cho doanh nghiệp trong nước hoạt động trong các lĩnh vực kỹ thuật cao và công nghệ lõi. Đây là những lĩnh vực đòi hỏi vốn đầu tư lớn, thời gian hoàn vốn dài và rủi ro cao, song các chính sách hỗ trợ hiện hành chưa đủ mạnh để tạo động lực cho doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, mở rộng quy mô và nâng cấp công nghệ.

Để làm đậm thêm gam sáng và từng bước thu hẹp gam tối, TP.HCM và HEPZA đang triển khai nhiều nhóm giải pháp mang tính chiến lược. Một trong những định hướng quan trọng là quy hoạch và phát triển các phân khu công nghiệp hỗ trợ trong các khu công nghiệp mới, tiêu biểu là Khu công nghiệp Phạm Văn Hai. Tại đây, mô hình nhà xưởng cao tầng đang được triển khai nhằm phù hợp với doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời tối ưu hóa quỹ đất trong bối cảnh không gian sản xuất ngày càng hạn hẹp.

Song song đó, TP.HCM đang thí điểm chuyển đổi mô hình 5 khu chế xuất và khu công nghiệp hiện hữu gồm Tân Thuận, Tân Bình, Hiệp Phước, Cát Lái và Bình Chiểu theo hướng công nghiệp công nghệ cao, xanh và thân thiện với môi trường. Việc chuyển đổi này nhằm giảm dần các ngành thâm dụng lao động và tài nguyên, tăng tỷ trọng các ngành có giá trị gia tăng cao, phù hợp với chiến lược phát triển bền vững của thành phố.

Cùng với các giải pháp về hạ tầng, HEPZA đang triển khai chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW và 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, tập trung vào đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân và công nghiệp hỗ trợ. Đây được xem là nền tảng quan trọng để hoàn thiện khung chính sách, tạo động lực dài hạn cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ phát triển.

Nhìn tổng thể, công nghiệp hỗ trợ TP.HCM hiện nay là bức tranh đan xen giữa hai gam sáng – tối. Những kết quả về thu hút đầu tư và vai trò ngày càng rõ nét của doanh nghiệp nội địa là điểm tựa quan trọng, nhưng các điểm nghẽn về mặt bằng, vốn và cơ chế chính sách vẫn cần sớm được tháo gỡ. Việc cân bằng và xử lý hiệu quả hai gam màu này sẽ quyết định khả năng công nghiệp hỗ trợ TP.HCM vươn lên trở thành động lực nâng tầm năng lực công nghiệp và sức cạnh tranh của nền kinh tế quốc gia.

Đỗ Ngọc