Áp thuế giao dịch vàng

Áp thuế giao dịch vàng là công cụ quản lý, điều tiết phổ biến ở nhiều quốc gia, nhưng cách thức áp thuế mỗi nơi một khác.

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vừa đề nghị các bộ, ngành xem xét chính sách thuế phù hợp đối với giao dịch mua bán vàng nhằm tăng tính minh bạch thị trường và phục vụ mục tiêu quản lý Nhà nước.

Bối cảnh tài chính

Căng thẳng địa chính trị, chính sách thuế quan của chính quyền Trump, kỳ vọng FED cắt giảm lãi suất,… đã và đang tạo lực đẩy cho giá vàng. Từ đầu năm 2025 đến nay, giá vàng quốc tế đã tăng hơn 42%. Trong nước, giá vàng cũng liên tục phá đỉnh cao mới. TS Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế cho rằng, ngoài tác động của giá vàng thế giới, giá vàng trong nước tăng cao hơn do tâm lý tích lũy và đầu cơ vàng cá nhân; tỷ giá biến động và có cả lo ngại trước sức bung tiền tệ nới lỏng dẫn đến giá tài sản chứng khoán, vàng đều tăng.

Trong một bối cảnh tài chính biến động như vậy và dự báo cũng sẽ luôn biến động với nhiều yếu tố mơ hồ, bất định, rủi ro khác như đúng bản chất kỷ nguyên VUCA, những nỗ lực quản lý thị trường vàng của cơ quan điều hành xứng đáng được ghi nhận, đặt trong trong dư địa nguồn lực luôn hẹp của Việt Nam, với giai đoạn còn thẩm thấu quy định của Nghị định 24/2012. Tuy nhiên, Nghị định 24/2012 đã hoàn tất vai trò lịch sử. Theo đó, Nghị định 232/2025/NĐ-CP ra đời, trong đó trọng điểm trở lại tự do hóa sản xuất kinh doanh vàng (khi đáp ứng đủ điều kiện và được cấp phép); bỏ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng.

Giảm tình trạng đầu cơ

Sau khi Nghị định 232/2025 được ban hành, kỳ vọng về nguồn cung vàng đa thương hiệu ngoài vàng miếng SJC được đặt ra. Khả năng tăng cung vàng cũng được đặt ra nhưng còn phụ thuộc vào khả năng cấp phép, khả năng nhập nguyên liệu để chế tác vàng. Theo Phó Thống đốc NHNN Phạm Quang Dũng, đã có 8 ngân hàng và 3 doanh nghiệp kinh doanh vàng đủ điều kiện, đang hoàn tất hồ sơ để được xem xét cấp phép sản xuất vàng miếng. Theo đó, khi nguồn cung vàng tăng, giá vàng sẽ tự động được thị trường điều chỉnh.

TS Đinh Thế Hiển giả định nếu nhập khẩu, sản xuất, tăng cung vàng phù hợp, giá bán ra đảm bảo chỉ chênh lệch ± 2 triệu đồng/lượng so với giá vàng quốc tế, thì khả năng rất lớn sẽ triệt tiêu động lực đầu cơ tác động đến giá vàng.

Với tâm lý tích lũy vốn “ăn sâu” trong thói quen người Việt và dẫn đến nguy cơ “chôn tiền gầm giường” khi người dân tích trữ vàng mà không bán, làm giảm nguồn lực đầu tư từ dân, thì ở đây có 2 khía cạnh: Thứ nhất, cung đủ và giá luôn tiệm cận thế giới, tâm lý tích lũy tài sản an toàn chống lạm phát cũng sẽ bị suy giảm. Thứ hai, NHNN cho hay đang nghiên cứu thành lập sàn giao dịch vàng trong Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam. Điều này cộng với thị trường tài sản mã hóa vừa được thí điểm từ ngày 9/9, nâng cấp kênh đầu tư chứng khoán để tiến đến phái sinh,… sẽ góp phần tăng lực hút nguồn vốn trong dân.

Xem xét về áp thuế

Vậy, cơ chế thuế có vai trò gì trong việc quản lý, điều tiết thị trường vàng với nhiều kỳ vọng bắt đầu từ nguồn cung?

Thứ nhất, theo nhiều chuyên gia, khi đã xem vàng như hàng hóa, tài sản, cung đáp ứng được cầu đầu tư nắm tài sản của dân, thì áp dụng thuế giao dịch là cần thiết để vừa điều tiết thị trường, vừa quản lý cung cầu, vừa tăng thu ngân sách.

Thứ hai, phải phân loại các loại thuế. Thuế giao dịch vàng có nhiều loại như thuế tiêu dùng (VAT/GST) – thường phân biệt theo “vàng phục vụ đầu tư” và “vàng trang sức”. Nhiều nền kinh tế, như EU, Anh, Australia… miễn thuế hoặc áp VAT/GST tùy biểu tiêu chuẩn. Nếu áp dụng quy định này, đòi hỏi khả năng và quy định cụ thể phân loại tiêu chuẩn vàng của cơ quan quản lý.

Trên thực tế, lợi nhuận từ bán vàng vật chất thường phải kê khai và tính thuế. Nhiều quốc gia xử lý thuế như lợi nhuận vốn (capital gains) hoặc thu nhập khác (incidental income) với mức thuế cố định hoặc lũy tiến. Ở Mỹ, vàng vật chất được xếp vào lợi nhuận dài hạn có thể bị đánh thuế đến 28% (cao hơn thuế vốn thông thường). Đây có lẽ là thuế đang được các nhà cố vấn, điều hành thị trường muốn nhắm đến để điều tiết thị trường, ngăn chặn động cơ đầu cơ.

Nếu xem vàng như bất động sản, chứng khoán thì đánh thuế này là hợp lý, song mức nào và quy trình khấu trừ thu thuế ra sao cần được xem xét kỹ, tránh trường hợp cân lên đặt xuống với những quy định dự thảo chưa phù hợp với nâng thuế VAT chứng khoán vừa qua. Hay tránh đặt ra những nấc quá cao khiến người dân có nhu cầu giao dịch thực có nguy cơ lựa chọn trao tay vàng vật chất không qua các điểm giao dịch chính thức.

Ngoài ra, về áp thuế cá nhân có thể xem xét nghiên cứu, Trung Quốc có Luật thuế VAT sẽ áp dụng vào đầu năm tới và các khung thuế sẽ điều chỉnh theo luật mới. Tuy nhiên, đây là quốc gia có biện pháp quản lý và xây dựng mô hình sàn giao dịch vàng hiệu quả, đang áp dụng mức thuế phẳng 20% cho các khoản thu nhập khác. Các giao dịch đầu tư cá nhân được tạm tính mức thuế này.

Cuối cùng, TS Đinh Thế Hiển cho rằng khi có sàn giao dịch vàng, thuế/khấu trừ doanh nghiệp và giao dịch trên sàn sẽ dễ quản lý, giám sát và áp hiệu quả hơn. Vấn đề ở chỗ là phải quản lý để không đầu tư sai quy định pháp luật, gây bất ổn thị trường và tiền tệ như ở giai đoạn 2011-2012.

Lê Mỹ – Diễn đàn Doanh nghiệp