Thị trường IPO “trầm lắng”

Trong 10,5 tháng đầu năm 2023, thị trường huy động vốn thông qua hình thức chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) ở Đông Nam Á đã có 153 thương vụ IPO và vốn hóa thị trường IPO. Mặc dù, số lượng thương vụ IPO tương đối ổn định, nhưng tổng số vốn IPO huy động chạm mức thấp nhất trong 8 năm qua.

Theo số liệu từ Deloitte (tính đến ngày 15/11/2023), các công ty ở Đông Nam Á đã huy động được khoảng 5,5 tỷ USD thông qua các thương vụ IPO từ đầu năm đến nay, giảm so với mức 7,6 tỷ USD huy động được từ 163 thương vụ IPO trong cả năm 2022.

Các công ty Đông Nam Á đang phát triển mạnh và có khả năng vượt ra ngoài khuôn khổ trong nước để thực hiện IPO xuyên biên giới. Thực tế này được thúc đẩy bởi một số yếu tố như kỳ vọng về mức định giá ưu đãi, thanh khoản được cải thiện, khả năng tương thích của ngành nghề và khẩu vị quen thuộc của nhà đầu tư với một số lĩnh vực nhất định. Do đó, các sàn giao dịch chứng khoán trên toàn cầu cũng chú ý nhiều hơn đến các công ty tại Đông Nam Á và thiết lập những chủ trương mới hoặc cải tiến các chủ trương hiện có để nâng cao tính hấp dẫn, từ đó mở cửa thu hút các doanh nghiệp tăng trưởng cao này.

Có thể thấy số lượng các công ty niêm yết trên sàn giao dịch thứ cấp của các thị trường chứng khoán Đông Nam Á có xu hướng ngày càng tăng. Sàn thứ cấp tại các thị trường chứng khoán chủ yếu phục vụ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) có mức tăng trưởng cao, và việc niêm yết trên các sàn thứ cấp này có thể được xem là bàn đạp để giao dịch trên các sàn giao dịch chính bởi các công ty có nguyện vọng IPO. Trạng thái công ty niêm yết có thể thúc đẩy các công ty này mở rộng tăng trưởng kinh doanh và huy động được nhiều vốn hơn.

Có nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Đông Nam Á có tiềm năng tăng trưởng tốt và một hệ sinh thái tài chính tốt có thể tạo môi trường phù hợp giúp các công ty này phát triển và tối đa hóa tiềm năng.

Năng lượng, Tài nguyên & Công nghiệp và Tiêu dùng là hai trong số những ngành sôi động nhất trên thị trường trong năm nay.

Theo đó, trong bối cảnh các quốc gia nỗ lực để đạt được các mục tiêu về khí hậu và thiết lập nền kinh tế trung hòa carbon, các công ty hoạt động trong lĩnh vực xe điện và năng lượng tái tạo đưa ra nhiều giải pháp năng lượng sạch như gió, mặt trời và địa nhiệt, cùng với những công ty cung cấp giải pháp môi trường khác, đang được đón nhận như một cách làm giảm lượng khí thải carbon. Điều kiện thuận lợi từ việc đẩy mạnh các công nghệ xanh như vậy chính là lý do để top 5 công ty niêm yết hàng đầu ở Đông Nam Á trong 10,5 tháng đầu năm 2023 đều là các công ty hoạt động trong lĩnh vực Năng lượng, Tài nguyên & Công nghiệp.

Bên cạnh đó, Đông Nam Á quy tụ các nước đang phát triển với quy mô đang trên đà mở rộng. Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của các nước đang phát triển này luôn vượt xa tốc độ tăng trưởng của các nước phát triển.

Mức thu nhập tăng lên cùng với sự gia tăng dân số, nhờ có tầng lớp trung lưu trẻ và năng động đang ngày càng mở rộng về quy mô. Với năng lực tài chính và khả năng chi tiêu ngày càng tăng, không có gì ngạc nhiên khi ngành Tiêu dùng liên tục xuất hiện trong số ba ngành hàng đầu trong ba năm qua.

Trong bối cảnh quá trình đô thị hóa tiếp tục định hình hành vi của người tiêu dùng khu vực Đông Nam Á, các công ty trong ngành Tiêu dùng đang phát triển và tìm cách niêm yết cũng có những thay đổi. Từ các doanh nghiệp dựa trên các nhu cầu thiết yếu như nhà sản xuất mì ăn liền hoặc các sản phẩm thịt thay thế khác, chuyển hướng sang các doanh nghiệp tập trung vào trải nghiệm thương hiệu, giải trí, và các doanh nghiệp tận dụng công nghệ, chẳng hạn như nhà điều hành rạp chiếu phim và thậm chí có cả những doanh nghiệp bán sản phẩm dành cho thú cưng. Sự thay đổi này phản ánh sự phát triển trong nhân khẩu học tại khu vực khi giới trẻ tìm kiếm những trải nghiệm vượt xa nhu cầu cơ bản của họ.

Bà Tay Hwee Ling, Lãnh đạo phụ trách dịch vụ IPO thị trường Đông Nam Á và Singapore, Deloitte chia sẻ, Đông Nam Á không phải là khu vực duy nhất đối mặt với thách thức duy trì một thị trường vốn cổ phần sôi động và hấp dẫn.

Trên toàn cầu, số lượng IPO và số vốn IPO huy động đã trở lại mức trước Covid-19. Điều này được thúc đẩy bởi xu hướng các công ty muốn duy trì hình thức sở hữu tư nhân lâu hơn, và gần đây là để ứng phó với môi trường kinh tế vĩ mô toàn cầu và tình hình lãi suất đầy thách thức.

“Các công ty đang cân nhắc niêm yết công khai có thể đã có một số mục tiêu thương mại. Mặc dù các thị trường chứng khoán trong khu vực có thể nghĩ ra nhiều chủ trương nhằm thu hút các công ty niêm yết, nhưng tầm ảnh hưởng trực tiếp của các chủ trương này đến quyết định niêm yết của các doanh nghiệp chỉ ở mức độ nhất định. Cuối cùng là, các nhà đầu tư sẽ xác định cách phân bổ nguồn vốn dựa trên chiến lược và cách họ nhìn nhận thị trường. Các Chính phủ nhận ra giá trị của thị trường chứng khoán hấp dẫn là một phần của hệ sinh thái dịch vụ tài chính tổng thể và phải liên tục thích ứng với những thay đổi trên thị trường vốn toàn cầu”, bà Tay Hwee Ling cho biết.

Tại Việt Nam chỉ có 3 thương vụ niêm yết IPO huy động được khoảng 7 triệu USD trong 10,5 tháng đầu năm 2023. Số lượng IPO thấp chủ yếu là do quy trình phê duyệt IPO và niêm yết được thắt chặt, đồng thời, lượng vốn rút ròng của các nhà đầu tư nước ngoài cao hơn do các yếu tố toàn cầu và tại các quốc gia ảnh hưởng đến thanh khoản thị trường trong năm 2023. Những điều kiện bất lợi này, cùng với diễn biến giảm điểm của VN-Index kể từ nửa đầu năm 2022, đã khiến những công ty có mong muốn IPO phải trì hoãn kế hoạch và chờ thời điểm thích hợp để niêm yết.

Ông Bùi Văn Trịnh, Lãnh đạo phụ trách dịch vụ Đảm bảo, Deloitte Việt Nam cho biết: “Mặc dù các chỉ số chứng khoán của Việt Nam đã phục hồi vào cuối năm 2023 nhưng vẫn cách xa so với mức đỉnh năm 2021 và đầu năm 2022. Tuy nhiên, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra một số biện pháp nhằm kích thích nền kinh tế và nhiều chủ trương nhằm nhằm nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, củng cố niềm tin của các nhà đầu tư vào năm 2024.”

Chia sẻ về triển vọng của thị trường từ nay đến năm 2024, bà Hwee Ling nhận xét “Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô ngày càng thách thức, nhiều sàn giao dịch chứng khoán đang phải đối mặt với xu hướng các công ty địa phương ở Đông Nam Á muốn niêm yết trên các thị trường lớn ở nước ngoài để tiếp cận thị trường vốn và đông đảo các nhà đầu tư, hoặc nơi họ nhận thấy họ có thể đảm bảo mức định giá tốt nhất. Đối với một số công ty, việc niêm yết tại Mỹ rất hấp dẫn do Mỹ có cộng đồng lớn các nhà đầu tư và tính thanh khoản cao hơn. Các công ty có thể cũng chọn niêm yết tại các khu vực khác giúp họ tiếp cận tốt hơn với các thị trường mục tiêu chính.”