STORY OR DIE – KỂ CHUYỆN HAY LÀ CHẾT

Nói cách khác, cuốn sách này không có đối tượng giới hạn; bởi lẽ, khao khát kể chuyện, khao khát được lắng nghe luôn là nhu cầu thiết yếu của tất cả mọi người. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm bắt được kĩ năng kể chuyện.

Lisa Cron mở đầu tác phẩm Kể chuyện hay là chết bằng một câu châm ngôn của người Hopi: “Người biết kể chuyện là người thống trị thế giới”. Ngay sau đó, bà dẫn dắt người đọc vào một câu chuyện của chính mình, bắt đầu từ trải nghiệm đầy ức chế tại sân bay LaGuardia.

Mặc dù chuyến bay của bà đã bị hoãn vì thời tiết xấu, Lisa vẫn kịp đến Manhattan cho cuộc họp quan trọng. Tuy nhiên, khi máy bay hạ cánh, bà lại bị mắc kẹt tại sân bay LaGuardia – vốn lúc này đang trong quá trình đại tu với khung cảnh hỗn loạn, ồn ào. Sau khi xuống máy bay bằng cầu thang ọp ẹp, Lisa phải cuống cuồng tìm kiếm phương tiện di chuyển, chen chúc giữa dòng người đông đúc.

Mất hơn 40 phút chờ đợi xe buýt trung chuyển, Lisa gần như chắc chắn rằng mình sẽ lỡ cuộc họp quan trọng. Tuy nhiên, điều khiến bà thực sự khó chịu lại là đoạn thông báo được phát đi phát lại trên xe với giọng đọc đầy phấn khích, hào hứng giới thiệu về nhà ga mới đang xây sẽ có đủ loại tiện nghi hiện đại như muốn nói với hành khách rằng mọi sự chờ đợi, bất tiện ở thời điểm này đều là xứng đáng.

Tuy nhiên, theo Lisa, thông điệp mà ban quản lý sân bay muốn truyền tải hoàn toàn lạc lõng và phản tác dụng. Thay vì thể hiện sự đồng cảm với những hành khách đang mệt mỏi vì chuyến bay bị trì hoãn, họ lại mải mê khoe khoang về một tương lai lý tưởng. Sự thật là, chẳng ai quan tâm đến những điều xa xôi ấy khi bản thân còn đang chật vật với mớ cảm xúc hỗn độn: kiệt sức, bực bội, lo lắng vì có thể trễ hẹn.

Lisa nhận định rằng ban quản lý sân bay đã mắc một sai lầm rất phổ biến: Cho rằng chỉ cần cung cấp thông tin khách quan là đủ để thuyết phục người khác. Họ không hiểu rằng, con người thường hành động dựa trên cảm xúc, thay vì dữ kiện thông tin. Từ đó, tác giả khẳng định rằng để truyền tải thông điệp hiệu quả, trước tiên, ta cần phải đứng ở góc nhìn của người nghe và cho họ cảm giác được lắng nghe. Bởi lẽ, sẽ chẳng ai muốn nghe câu chuyện từ một người đã đem lại cho họ cảm giác không được tôn trọng.

Lisa Cron tin rằng để thuyết phục người khác về bất kỳ điều gì, chúng ta cần chạm đến câu chuyện của chính họ. Bằng cách kết nối với những trải nghiệm của người nghe, chúng ta mới có thể khiến họ cảm nhận được tầm quan trọng của thông điệp. Khi đó, câu chuyện không chỉ tác động đến suy nghĩ mà còn có khả năng thay đổi hành vi, thậm chí là thay đổi cả cuộc đời của một con người.

Để minh chứng cho luận điểm của mình, bà đã tường thuật lại một vấn đề nhức nhối tại Brazil năm 2013: nạn thiếu hụt người hiến tạng. Tình trạng này đã dẫn đến cái chết thương tâm của hàng ngàn người trong khi họ vẫn còn cơ hội được cứu sống. Đây không chỉ là vấn đề nan giải của riêng Brazil mà còn trên toàn cầu. Ngay cả ở Mỹ, quốc gia có nền y học phát triển, cũng chỉ có 40% người dân đồng ý hiến tạng.

Lisa chỉ ra rằng việc thuyết phục mọi người hiến tạng không hề đơn giản, bởi nó vấp phải vô số rào cản tâm lý: con người thường né tránh suy nghĩ về cái chết, lo sợ những rủi ro tiềm ẩn trong quá trình hiến tặng, và thậm chí còn bị ám ảnh bởi những suy đoán tiêu cực. Bà cho rằng những chiến dịch truyền thông khô khan, tập trung vào số liệu thống kê thường sẽ không có hiệu quả trong việc thay đổi nhận thức và hành vi. Chúng mang đến cảm giác giáo điều, áp đặt, thậm chí là khiến người ta cảm thấy bị phán xét, bêu xấu. Thay vào đó, cần có một cách tiếp cận tinh tế hơn, chạm đến trái tim thay vì lý trí. Đây chính là lúc nghệ thuật kể chuyện cất lời.

Nhận thức được sự khó chịu của mọi người khi phải đối diện với vấn đề nhạy cảm như cái chết, công ty Ogilvy ở Brazil đã khéo léo lựa chọn một hướng đi khác bằng chiến dịch “Fan hâm mộ Bất tử”. Thay vì thuyết phục trực tiếp, công ty đã tập trung vào đối tượng mục tiêu – những người hâm mộ cuồng nhiệt câu lạc bộ bóng đá Sport Club Recife để khai thác niềm đam mê mãnh liệt của họ. Từ đó, Ogilvy Brazil đã khéo léo lồng ghép thông điệp hiến tạng vào câu chuyện về lòng trung thành bất diệt của người hâm mộ bóng đá, khơi dậy niềm tự hào và khát khao được tiếp tục cống hiến cho đội bóng mình yêu thích, ngay cả sau khi qua đời.

Chiến dịch “Fan hâm mộ Bất tử” đã gặt hái thành công ngoài mong đợi, truyền cảm hứng cho hàng ngàn người hâm mộ đăng ký hiến tạng và góp phần giảm thiểu đáng kể tình trạng khan hiếm nguồn tạng hiến tặng tại Brazil. Từ câu chuyện của Ogilvy Brazil, Lisa Cron một lần nữa khẳng định sức mạnh của nghệ thuật kể chuyện trong việc kết nối, lay động và tạo nên sự thay đổi.

Giống như mọi loại hình nghệ thuật khác, kể chuyện đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế. Với kiến thức sâu rộng về tâm lý con người cùng kinh nghiệm dày dặn trong lĩnh vực sáng tạo nội dung, tác giả Lisa Cron đã chỉ ra nhiều bí quyết để tạo nên những câu chuyện lay động lòng người trong cuốn sách Kể chuyện hay là chết.

Hành trình khám phá sức mạnh của câu chuyện đã đưa Lisa Cron đi qua nhiều vùng đất khác nhau trong thế giới nghệ thuật ngôn từ. Từ những ngày đầu chập chững trong lĩnh vực xuất bản, bà đến với truyền hình, rồi trở thành cố vấn kịch bản cho những hãng phim danh tiếng như Warner Brothers. Không dừng lại ở đó, Lisa còn dìu dắt nhiều thế hệ sinh viên học chương trình Thạc sĩ Mỹ thuật (MFA) tại Trường Nghệ thuật Thị giác (The School of Visual Arts) ở New York bước đi trên con đường chinh phục viết lách. Trải qua nhiều năm tháng làm việc với vô số tiểu thuyết gia, người viết hồi ký và biên kịch tài năng, Lisa dần khám phá ra một bí mật: Điều khiến một câu chuyện thực sự hấp dẫn không nằm ở cốt truyện ly kỳ, văn phong hoa mỹ hay cấu trúc hoàn hảo, mà là hành trình biến đổi nội tâm của nhân vật chính. Chính những trải nghiệm, những va chạm trong cuộc sống đã góp phần định hình nên hệ thống niềm tin của nhân vật; từ đó, dẫn dắt họ đến với các chuyển biến tâm lý đầy bất ngờ, thú vị. Và điều này cũng chính là yếu tố quan trọng nhất khiến bà không thể rời mắt khỏi câu chuyện.

Tác phẩm Kể chuyện hay là chết được thiết kế như một hành trình với ba chặng đường chính, dẫn dắt người đọc từng bước chinh phục nghệ thuật kể chuyện đầy lôi cuốn. Phần I đưa độc giả vào thế giới bí ẩn của não bộ, khám phá cách thức bộ máy kỳ diệu này xử lý thông tin và kiến tạo câu chuyện. Độc giả sẽ ngạc nhiên khi nhận ra rằng, não bộ của con người luôn khát khao những câu chuyện và thậm chí còn tự động biến đổi thông tin thô thành những câu chuyện hấp dẫn để dễ dàng ghi nhớ. Bước sang Phần II, độc giả sẽ được trang bị vũ khí lợi hại để thấu hiểu và chinh phục khán giả của mình. Hai câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại thường bị bỏ quên: “Khán giả của bạn là ai?” và “Bạn đang yêu cầu họ làm gì?” sẽ được Lisa Cron phân tích một cách sâu sắc, giúp độc giả có thể định vị chính xác đối tượng và mục tiêu truyền thông. Cuối cùng, Phần III sẽ là chặng đường then chốt, nơi độc giả được hướng dẫn từng bước để kiến tạo nên câu chuyện độc đáo của riêng mình. Lisa Cron sẽ chỉ cho độc giả cách thức kết nối với khán giả ở tầng sâu tâm lý, dẫn dắt họ vượt qua rào cản và thôi thúc họ hành động theo lời kêu gọi của mình.