Hoằng Hóa – Vùng đất giàu truyền thống anh hùng cách mạng và truyền thống hiếu học. Hoằng Hóa xưa và nay luôn được coi là vùng trời sáng của xứ Thanh, vang danh cả nước về truyền thống khoa cử. Thế hệ này nối tiếp thế hệ khác bồi đắp dòng chảy khoa bảng suốt chiều dài lịch sử nhiều thế kỷ qua. Đất và người Hoằng Hóa cho đến hôm nay vẫn mãi thuộc lòng câu ca dao: “Dạy con từ thuở tiểu sinh; Gần thầy, gần bạn, tập tành lễ nghi; Học hành cách vật, trí tri; Văn chương, chữ nghĩa nghĩ gì cũng thiêng”. Danh thơm còn lưu giữ trên trang sử vàng truyền thống của quê hương Hoằng Hóa về sự học là 48 vị đỗ đại khoa được ghi tên trên bia đá văn miếu Quốc Tử giám và hàng trăm sinh đồ tú tài.
Góp phần bồi đắp cho truyền thống hiếu học đó của Hoằng Hóa phải kể đến vùng quê Hoằng Lộc. Một vùng quê rất bình dị mà đặc biệt với quan niệm “coi sự học là một nghề”. Truyền thống hiếu học, coi trọng sự học được phủ rộng trong phạm vi gia đình, dòng họ và lan tỏa trong toàn xã hội khiến cho vùng quê Hoằng Lộc được nhắc đến trong cả nước như một miền quê huyền thoại với những tên tuổi lưu danh sử sách như Nguyễn Sư Lộ, Nguyễn Tuyên, Bùi Khắc Nhất…; với những nhân vật nổi tiếng và được sử sách, dân gian lưu truyền mãi muôn đời như Nguyễn Quỳnh (mẫu hình Trạng Quỳnh trong dân gian) và Bảng Môn Đình chính là biểu tượng sáng ngời cho tinh thần hiếu học, trọng khoa cử của quê hương Hoằng Hóa.
Sau 4 năm được tổ chức, Lễ hội Bút Nghiên đã trở thành hoạt động văn hóa đặc sắc mang dấu ấn riêng của nơi đây.
Lễ hội là hoạt động văn hóa vào dịp đầu xuân, tạo ra khí thế mới cho phong trào khuyến học, khuyến tài của địa phương. Đây cũng là lễ hội mang giá trị văn hóa riêng của vùng đất Hoằng Hóa; qua đó giới thiệu, quảng bá, phát huy tiềm năng, thế mạnh về văn hoá, giáo dục, tạo điểm nhấn, thu hút du khách và các nhà đầu tư đến với địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của huyện theo hướng bền vững.
Lễ hội năm 2025 diễn ra tại xã Hoằng Lộc, nơi có di tích Bảng Môn Đình, được tổ chức trong 3 ngày, từ 13 đến 15/3 (tức 14/2 đến 16/2 âm lịch). Trong đó, sáng ngày 13/3 tổ chức Lễ cáo yết, dâng hương 12 vị đại khoa tại Di tích lịch sử văn hoá – kiến trúc nghệ thuật Bảng Môn Đình. Khai mạc lễ hội vào sáng 14/3 tại sân văn hóa xã Hoằng Lộc.
Trong khuôn khổ lễ hội có các hoạt động như: Hội thi giáo viên tài năng sáng tạo của ngành học mầm non; Trưng bày, đánh giá sản phẩm STEM; Hội thi viết chữ đẹp học sinh cấp tiểu học; Kể chuyện chủ đề “Hoằng Hóa – Quê hương em” cấp THCS; Hoạt động vinh danh những giáo viên, học sinh có thành tích xuất sắc trong giảng dạy, học tập và những cá nhân điển hình có nhiều đóng góp cho sự nghiệp giáo dục của quê hương.
Phát biểu khai mạc lễ hội, Phó Chủ tịch UBND huyện Hoằng Hóa Lê Văn Phúc nhấn mạnh: “Mảnh đất Cổ Đằng xưa, nay là Hoằng Hóa – vùng đất địa linh nhân kiệt, đã sản sinh ra nhiều hiền tài có công phụng sự Tổ quốc. Có nhiều làng tiến sĩ, làng khoa bảng và nhiều di tích, đền thờ tôn vinh sự học đã đi vào lịch sử văn hóa dân tộc như một biểu tượng của sự học thành danh. Tiêu biểu phải kể đến Bảng Môn Đình, xã Hoằng Lộc – nơi vinh danh các nhà khoa bảng. Thời phong kiến, xã Hoằng Lộc có 12 vị tiến sĩ được đề danh trên bảng vàng đại khoa; trong đó, 7 vị được khắc tên ở Văn Miếu Quốc Tử Giám. Đây chính là minh chứng sinh động, thiết thực và trường tồn về sự học của vùng đất và con người Cổ Đằng – Hoằng Hóa”.
“Sự học – chính là con đường đào tạo những con người tài – đức vẹn toàn, những con người có trí thức trong khối óc và đạo đức trong con tim; học tập là công cụ để khẳng định giá trị, phẩm hạnh của con người và là chìa khóa thay đổi cuộc đời mỗi chúng ta. Sự học thật đáng để chúng ta trân trọng và tôn vinh. Với mục đích tôn vinh sự học, giáo dục truyền thống hiếu học, khuyến học, niềm tự hào của người dân Hoằng Hóa, Lễ hội Bút Nghiên là một trong các chuỗi hoạt động văn hóa hướng tới Lễ hội du lịch biển Hải Tiến năm 2025 nhằm quảng bá về văn hóa, lịch sử, tạo điểm nhấn, thu hút du khách và các nhà đầu tư đến với Hoằng Hóa; góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng quê hương Hoằng Hóa ngày càng giàu đẹp, hiện đại và văn minh”.
Với sự chuẩn bị công phu, chu đáo, lễ hội Bút Nghiên năm 2025 diễn ra thành công và tiếp tục để lại những ấn tượng đẹp trong lòng du khách thập phương, đồng thời đề cao sự học và giáo dục truyền thống tốt đẹp của quê hương cho các thế hệ mai sau. Lễ hội là dịp để giới thiệu, quảng bá, xúc tiến tiềm năng thế mạnh du lịch biển gắn với các chuỗi giá trị di tích lịch sử và văn hóa – mảnh đất gắn với tên tuổi Nguyễn Quỳnh (xã Hoằng Lộc) sẽ mãi còn xứng danh, lưu truyền trong sử sách cũng như truyền thống hiếu học của đất và người Hoằng Hóa.
Đỗ Long
