DÒNG ĐỜI

29/08/2023

Elvis Phương tên thật là Phạm Ngọc Phương, sinh năm 1945 tại Bình Dương, trong một gia đình trí thức Tây học khá giả. Cha mẹ ông là người huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, nhưng chuyển đến sinh sống tại Bình Dương từ thập niên 1940. Cha ông là kiến trúc sư và giáo sư dạy tiếng Pháp. Elvis Phương là con trai trưởng trong gia đình với tám người em gái (trong đó có ca sĩ Kiều Nga) và một em trai. Từ lúc năm tuổi, ông đã học mẫu giáo ở trường Pháp Aurore, do đó ông có sự tiếp xúc khá sớm với âm nhạc phương Tây.

Ông biểu diễn trước công chúng lần đầu vào năm 1962 tại trường dòng Regina Pacis. Bài hát đầu tiên Elvis Phương biểu diễn là Nửa đêm ngoài phố của nhạc sĩ Trúc Phương. Ông tham gia nhiều ban nhạc như Rockin’ Stars, Les Vampires… Là một trong những người khuấy động phong trào nhạc trẻ đầu tiên của Sài Gòn trong ban nhạc Phượng Hoàng lúc ấy còn có Nguyễn Trung Cang, Lê Hựu Hà… sau này trở thành một ca sĩ có thể hát nhiều thể loại từ rock, pop, trữ tình cho đến ca khúc trữ tình quê hương.

Dòng đời – cuốn hồi kí vừa ra mắt bạn đọc của Elvis Phương do Phương Nam Book phát hành – là những trang viết trải lòng của nam danh ca về chính cuộc đời mình.

Hơn 60 năm ca hát, từ lúc bén duyên với âm nhạc rồi lựa chọn sống hết mình cho đam mê, Elvis Phương đã từng nếm trải, bôn ba không ít để được thành danh và đứng vững trên sân khấu cho đến tận ngày nay…

Tất cả dòng chảy cuộc đời mình được tác giả giãi bày lại không chỉ bằng lời kể mà còn qua nhiều hình ảnh tư liệu sống động, giúp độc giả hình dung bên cạnh cuộc đời của một người nghệ sĩ còn là đời sống âm nhạc sôi nổi của một thời, như một món quà tri ân đến tất cả khán giả cùng những bạn bè thân sơ đã yêu mến Elvis Phương.

Hành trình theo đuổi âm nhạc truyền tải nhiều cảm hứng sống

Thuở nhỏ, Elvis Phương vốn thích điện ảnh hơn, ông xem rất nhiều phim từ thời kỳ phim đen trắng cho đến phim màu, với đủ mọi thể loại từ phim ca nhạc của Ấn Độ cho đến những phim cao bồi.

Bước ngoặt cuộc đời gõ cửa khi ông xem phim O’Cangaceiro. Theo Elvis Phương nhận xét, bộ phim không quá đặc sắc, cốt truyện cũng như những phim khác cùng thể loại; tuy nhiên, phần âm nhạc của phim đã khiến ông ấn tượng, đặc biệt là đoạn nhạc cuối phim với tiếng harmonica.

Sau hôm đó, ông đã xin mẹ tiền mua một chiếc harmonica loại bỏ túi rất nhỏ hiệu Piccolo, ngày đêm chăm chỉ tập thổi theo giai điệu bài hát cuối phim. Và từ đó, cậu bé Elvis Phương bỗng thích hát ca hơn là xem phim, bắt đầu chặng đường theo đuổi âm nhạc với niềm đam mê và tình yêu bất tận.

Vạn sự khởi đầu nan, những ngày đầu đến với âm nhạc của Elvis Phương cũng không hề dễ dàng. Ông từng phải “đi xin một cây đàn guitar đã bể hết phần thùng đàn phía sau và chỉ còn lại duy nhất một dây, để bỏ hàng giờ đứng trước tấm gương trong phòng tắm mà vặn vẹo làm bộ điệu và hát những bài hát của tuổi thơ.” Nhưng với Elvis Phương, điều đó không hề làm ông thấy buồn tủi, khi gảy đàn hát, ông vẫn “cảm nhận được sự sung sướng chạy rần rần trong mạch máu”.

Thuở ban đầu, gia đình Elvis Phương đã không ủng hộ ông theo đuổi con đường âm nhạc. Cha Elvis Phương là người phản đối quyết liệt nhất vì ông chỉ muốn con nối nghiệp thầu khoán. Elvis Phương đã phải lén cha nghe nhạc và lẩm bẩm hát theo chiếc radio nhỏ bé chạy bằng pin là vật bất ly thân mà ông vô cùng trân quý. Tuy nhiên, có một lần Elvis Phương bị cha bắt quả tang khi đang nghe nhạc với radio. Cha ông đã nổi giận và đập vỡ tan tành chiếc radio. Đối với Elvis Phương, sự kiện này khiến ông cảm thấy như bị “mất đi người bạn thân đầu đời và tận diệt niềm vui bé nhỏ”. Tuy nhiên, đây chỉ là sự kiện khởi đầu cho chuỗi ngày xung đột bất tận giữa Elvis Phương và cha ông sau này.

Năm 1962 là một cột mốc quan trọng trong hành trình âm nhạc của Elvis Phương. Thời điểm đó, sau khi Elvis Phương đậu Tú tài, cha ông quyết định sẽ gửi ông sang Pháp du học. Sau một thời gian dài không biết bao nhiêu lần phải chịu đựng những lời mạt sát của cha về nghề ca hát với quan niệm phổ biến thời đó là “xướng ca vô loài”, hay những cái tát của cha khiến ông bị “nẩy đom đóm mắt”, nỗi đau đớn khi “cây đàn thùng thân yêu của tôi bị đập nát bởi bàn tay không thương xót của ba tôi kèm với vẻ mặt đằng đằng sát khí”; Elvis Phương quyết định sẽ không đi theo con đường cha ông đã vạch sẵn. Tình yêu âm nhạc trong ông đủ lớn để khiến ông lựa chọn không đi Pháp và có thể dõng dạc tuyên bố với cha rằng ông muốn ở lại Việt Nam để hát. Hậu quả là Elvis Phương bị cha từ mặt, ông buộc phải vứt bỏ không khí ấm cúng quen thuộc, khăn gói rời nhà để đi theo tiếng gọi của âm nhạc. Cũng từ đây, âm nhạc Việt Nam chính thức ghi dấu cái tên Elvis Phương.

“Âm nhạc là mùa xuân trong tôi, đang nở hoa rực rỡ, không thể nào để cho mùa đông của sách vở, của văn bằng tận diệt dưới lớp đá băng lạnh lẽo”.

Tâm tình cảm động về tình yêu của Ngựa hoang

Elvis Phương tự ví mình là Ngựa hoang nên phần lớn tiêu đề trong 12 chương sách đều được đặt theo chặng đời của một chú Ngựa hoang. Lời dẫn nhập trong sách được đặt tên là “Ngựa hoang tâm sự”. Ba chương đầu kể lại thời niên thiếu và những ngày Elvis Phương mới theo đuổi âm nhạc nên cái tên Ngựa hoang chưa xuất hiện trong tiêu đề mà là nơi chốn phôi thai Ngựa hoang được góp mặt ở chương 1 “Đồng cỏ ngày xanh thời niên thiếu”, chương 2 “Bước vào đồng cỏ âm nhạc”, chương 3 “Những năm tháng tuyệt vời: Rockin’ Stars”.

Khi chú Ngựa hoang đã trổ mã và có những bước tiến xa trong âm nhạc thì từ chương 4 đến chương 11 (ngoại trừ chương 10), tiêu đề luôn bắt đầu bằng Ngựa hoang: Ngựa hoang dưới ánh đèn màu, Ngựa hoang và những con Phượng hoàng, Ngựa phi đường xa, Ngựa hoang những ngày phiêu bạt, Ngựa hoang trên đồng cỏ quê hương, Ngựa hoang cùng bạn hữu và đồng nghiệp, Ngựa hoang thập tử nhất sinh. Qua cách đặt tiêu đề, có thể thấy Elvis Phương là một chú Ngựa hoang có lòng kiêu hãnh, sự tự ý thức về bản thân mình rất cao. Ông tâm sự ở phần mở đầu rằng: “Tôi đã ví mình như con ngựa hoang. Lẽ nào là tôi hoang đàng, bê bối, giang hồ lắm sao? Không! Hoàn toàn không!” Quả thực như thế, chú Ngựa hoang ấy không hoàn toàn bất kham hay chỉ mải mê rong ruổi trên con đường âm nhạc. Tình yêu là một ngoại lệ khiến Ngựa hoang phải lùi bước ở chương 10 “Nước mắt một loài hoa & Vì thế anh yêu em”. Người phụ nữ có thể làm được điều đó chính là Lệ Hoa – người vợ ông hết mực yêu thương và nguyện dành trọn cả phần đời còn lại cho bà.

“Những giọt nước mắt đắng cay của một người phụ nữ yêu thương mình da diết đã khiến lòng tôi chua xót, nhưng tôi cũng không dám phủ nhận chính những giọt nước mắt đó đã tưới mát tâm hồn tôi, đã nuôi tôi sống để đôi lúc cảm thấy đời sống như đáng sống hơn. Tháng ngày trôi qua cùng bao sóng gió, giờ đây ngựa hoang thật sự, thật sự muốn dừng chân vì đã cảm nhận được ở người bạn đời hiện tại những điều mình khát khao bấy lâu. Đã đến lúc ngựa hoang đi đến quyết định cuối cùng cho cuộc đời mình”.

Đối với Elvis Phương, động lực để ông vui sống mỗi ngày, có thể lăn lộn với nghề hơn 60 năm mà không cảm thấy nhàm chán chính là nhờ có vợ ông luôn bên cạnh, thấu hiểu và chăm lo tất cả để ông được vui hát, thăng hoa khi phục vụ khán thính giả.

Chính tình cảm sâu nặng dành cho vợ đã khiến Elvis Phương có nguồn cảm hứng viết bảy ca khúc dành tặng bà, được đăng lời trong sách, lần lượt là: Lời hẹn ước, Yêu, Bài hát cho em, Still in love with you, Bẽ bàng, Chiều thu Paris, Gót hồng thôi hết phiêu du.

Những dòng chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời thăng trầm của người nghệ sĩ

Không chỉ có tình yêu, chính cuộc đời cũng khiến Ngựa hoang dừng lại suy tư ở chương 12 “Nhìn lại đời! Nhìn lại người! Và nhìn lại chính mình!”. Và cuộc đời hay “dòng đời” – như cách Elvis Phương chọn cụm từ này để đặt tên cho tác phẩm hồi ký của mình – cũng chính là mạch nguồn mà ông luôn trân trọng biết ơn dù phải đối mặt với những khó khăn, thử thách như thế nào.

Bên cạnh 12 chương chính, sách còn có hai phần phụ lục là “Những CD Elvis Phương”, “Elvis Phương – 62 năm ca hát”, bao gồm những hình ảnh tư liệu quý giá nhất trong suốt 62 năm sự nghiệp của Elvis Phương. Toàn bộ 69 trang ảnh cho hai phần phụ lục này đều được in màu, trình bày đẹp mắt. Sách còn tặng kèm hai postcard với mặt trước in màu những hình ảnh của Elvis Phương, mặt sau trích lời bài hát: Tôi muốn, Dòng đời – thích hợp để làm quà tặng cho những người mộ điệu.

Tiêu đề Dòng đời của cuốn hồi ký được lấy từ bài hát cùng tên mà Elvis Phương đã từng trình bày. Dòng đời là bài hát được nhạc sĩ Nam Lộc viết lời Việt dựa trên ca khúc My Way nổi tiếng qua phần trình bày của Frank Sinatra. Phần lời của bài hát – cả lời trong bản dịch tiếng Việt lẫn lời gốc tiếng Anh – đều đã thâu tóm trọn vẹn tinh thần trong cuốn hổi ký về hình ảnh một người đàn ông điềm đạm, suy tư chiêm nghiệm lại cuộc đời có biết bao thăng trầm của mình – một cuộc đời mà dù có hối tiếc hay không, ông vẫn luôn cảm thấy nó quá ít ỏi so với sự biết ơn, tình yêu thương, niềm hạnh phúc như lời bài hát My Way:

“Regrets, I’ve had a few

But then again too few to mention

I did what I had to do

I saw it through without exemption”.

(Tạm dịch:

Tôi cũng có đôi điều hối tiếc

Nhưng nghĩ lại thì chẳng to tát gì

Tôi đã làm những điều cần phải làm

Đã nhìn thấu mọi sự đời).

Và dù như thế nào, Ngựa hoang vẫn sẽ cất vó trên đường xa, cũng như người danh ca có cái tên là Elvis Phương ấy vẫn sẽ mãi cất lên tiếng hát, gửi những tâm tình chân thành đến khán thính giả đã yêu mến ông.

Trích đoạn

“Mỗi ngày của tôi trôi qua đều đặn như vậy và đến cuối tuần tôi lại lên đường, lại hấp tấp đến phi trường, lại vội vàng ra khỏi máy bay – được đón tiếp – trình diễn – đưa tiễn – vào lại máy bay trở về… Lịch trình của tôi cứ thế trôi qua một cách êm đềm. Người ta thường cho rằng sự đều đặn dễ mang lại nhàm chán nhưng trái lại với tôi, sự đều đặn đó là cả một rừng hạnh phúc, là cả một nguồn thương yêu to lớn của khán thính giả bốn phương vẫn dành cho mình, vẫn còn thương mình đến ngày hôm nay”.

***

“Đây không phải là tập hồi ký, tôi chỉ muốn chọn một thời điểm thích hợp nhất để nhìn lại chuỗi ngày sau lưng, hoặc đúng hơn, để ghi lại kỷ niệm của chính mình, của những ân sủng, của suốt cuộc đời ca hát của mình. Đây cũng chính là dịp để tôi nói thật về bản thân, về cuộc đời mình; và đúng hơn là có dịp để tâm sự với tất cả bạn bè thân sơ, cũng như khán thính giả khắp nơi, như một món quà tinh thần ấp ủ từ bấy lâu đến bây giờ mới có dịp thực hiện”.

***

“Xét cho cùng, cuộc đời đối với tôi không thoát ra khỏi quy luật bù trừ mà tôi đã thấy ứng nghiệm trong nhiều tình huống. Có những lúc tôi như rơi xuống vực thẳm của khổ đau, nhưng bù lại lắm khi tôi leo lên được nấc thang cao vút của hạnh phúc, của danh vọng. Tôi có tiền, nhà cửa, xe cộ; nhưng ai biết được rằng tôi đã phải trả cho những thứ đó bằng một cái giá rất đắt, bằng cả sự cố gắng phi thường và sự nhẫn nhục đầy nước mắt. Càng thêm tuổi, tôi càng thấy đúng. Nhưng dù thế nào chăng nữa tôi cũng cảm ơn Thượng đế đã dành cho tôi quãng đời hoa niên tuyệt diệu, được sống trọn vẹn một tuổi trẻ mà nhiều người ao ước”.

Thông tin tác phẩm: