Doanh nghiệp tăng tốc trong “cuộc đua xanh”

Là một người đã gắn bó với phát triển bền vững doanh nghiệp trong gần 20 năm qua, tôi có thể nói rằng cộng đồng doanh nghiệp (DN) Việt Nam đang có những “bước đi” chuyển dịch rõ nét từ tư duy, nhận thức đến hành động trong thực hành kinh doanh bền vững – kinh doanh nhằm tạo ra những giá trị mới cho xã hội. Xu hướng này càng được đẩy mạnh hơn khi Việt Nam và thế giới phải đối mặt với đại dịch Covid-19 vừa qua.

Về tư duy, khi nhắc đến phát triển bền vững (PTBV), DN đã vượt ra khỏi phạm trù “trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR)” và thẩm thấu rõ hơn rằng PTBV là đảm bảo sự tăng trưởng kinh tế hài hòa với bảo vệ môi trường và phát triển an sinh, xã hội trong dài hạn. Từ nhận thức đó, DN Việt Nam, đặc biệt là nhóm các DN lớn, đầu tàu đã đi tiên phong trong thực hiện PTBV như Tập đoàn Vingroup, Vinamilk, Bảo Việt, BIDV, Tập đoàn PAN, SASCO, Traphaco, May 10, PNJ, TBS, v.v. Trong số này, có rất nhiều DN hiện đang là thành viên của Hội đồng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam (VBCSD-VCCI).

Những DN này đang tích cực triển khai các cam kết PTBV mạnh mẽ thông qua việc chuyển đổi sang mô hình sản xuất kinh doanh theo kinh tế tuần hoàn; xây dựng và củng cố chuỗi cung ứng xanh, bền vững; thúc đẩy văn hóa kinh doanh đa dạng, bình đẳng và bao trùm (DE&I); sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất kinh doanh; tăng cường quản trị doanh nghiệp bền vững, thực hành khung đánh giá Môi trường – Xã hội – Quản trị (ESG);…

Một trong những minh chứng rõ nét nhất cho sự chuyển mình của DN Việt Nam trong “cuộc đua xanh” này chính là sự tham gia tích cực của DN và kết quả của Chương trình Đánh giá, Công bố DN bền vững tại Việt Nam (CSI) do VCCI chủ trì tổ chức thường niên từ năm 2016, với sự phối hợp của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (từ năm 2023 đã có thêm sự tham gia chỉ đạo của Ban Kinh tế trung ương). Đối với Chương trình CSI 2022, tỷ lệ DN trong nước và DN FDI lần lượt là 46%, 34% trong Top 100 DN bền vững; còn đối với Top 10 DN bền vững thì tỷ lệ này được ghi nhận ở mức 65% và 35%. Những con số này cho thấy tiềm năng và sự sẵn sàng cho “chuyển đổi xanh” của DN trong nước là không hề kém cạnh so với DN nước ngoài.

Từ thách thức…

Thế nhưng, không thể phủ nhận trên hành trình chuyển đổi xanh đó, có rất nhiều trở ngại và thách thức mà DN Việt Nam cần vượt qua. Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Phát triển bền vững Việt Nam (VCSF) 2023, sự kiện đối thoại hàng đầu về PTBV DN giữa Chính phủ và DN do VCCI tổ chức thường niên từ 2014, tôi rất ấn tượng với 2 câu chuyện được chia sẻ bởi diễn giả của Tổng Công ty May 10 và công ty Vinacapital.

Đại diện May 10 cho biết 3 thị trường lớn của May 10 là Mỹ, EU và Nhật Bản, trong đó có hàng trăm khách khàng, trong đó chỉ tính riêng với 10 khách hàng lớn, tiêu biểu thì yêu cầu sử dụng nguyên liệu tái chế chiếm 43% khối lượng nguyên liệu đầu vào để sản xuất ra sản phẩm cung ứng cho các khách hàng này. Một trong những khó khăn mà May 10 đang phải giải quyết là tìm kiếm nguồn liệu tái chế bởi tại Việt Nam đã có những DN cung cấp “mặt hàng” này, nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu và vẫn phụ thuộc nhiều vào nhà cung ứng nước ngoài. Chưa kể đến việc DN cũng phải quan tâm và đầu tư nguồn lực cho đổi mới công nghệ, đảm bảo “sản xuất xanh”, cắt giảm phát thải nhằm đáp ứng yêu cầu của các nhà nhập khẩu hàng hóa. Câu chuyện này nói lên thách thức về năng lực chuỗi cung ứng và chuyển đổi công nghệ, chuyển đổi số khi DN hướng tới kinh doanh có trách nhiệm.

Còn với Vinacapital, là tập đoàn đầu tư có mối quan tâm và ủng hộ các dự án xanh, khi sàng lọc các đề xuất dự án kinh doanh theo định hướng PTBV, công ty nhận thấy những DN có nền tảng công bố thông tin rõ ràng, minh bạch sẽ dễ dàng “lọt vào mắt xanh” của nhà đầu tư và có tỷ lệ thành công được rót vốn cao hơn. Tuy nhiên, với nhiều DN Việt Nam, đây lại là 1 thách thức bởi năng lực quản trị doanh nghiệp còn yếu, chưa thực hiện tốt việc thu thập, tổng hợp, và công bố dữ liệu thông tin ra bên ngoài.

Bên cạnh những “bài toán khó” về quản trị doanh nghiệp bền vững, năng lực chuỗi cung ứng, khả năng chuyển đổi số, chuyển đổi công nghệ xanh, thì DN cũng phải đối mặt với bài toán về nguồn nhân lực đáp ứng được các yêu cầu mới trong bối cảnh các ngành nghề kinh doanh đang chuyển dịch, thay đổi, hướng tới PTBV còn hạn chế; và đặc biệt quan trọng là bài toán về hành lang pháp lý còn chưa đồng bộ, chưa bắt kịp với sự thay đổi của nền kinh tế trong nước và quốc tế, do đó chưa hỗ trợ hiệu quả cho doanh nghiệp khi muốn chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bền vững.

… đến cơ hội cho tương lai xanh

Thực ra, những thách thức mà tôi vừa nhắc đến sẽ có thể được “hóa giải” khi DN vượt qua được thách thức trong tư duy kinh doanh từ cấp cao nhất. Khi nhà lãnh đạo DN chuyển đổi tư duy, nhìn nhận PTBV là đầu tư, thay vì là gánh nặng, thì khi đó chắc chắn DN sẽ có thể biến thách thức thành cơ hội.

Những cơ hội cho DN khi thực hiện PTBV đã được lượng hóa cụ thể qua các nghiên cứu, báo cáo của các tổ chức lớn. Theo nghiên cứu của Ủy ban Kinh doanh và Phát triển bền vững (BSDC), chỉ tính riêng trong bốn lĩnh vực kinh tế bao gồm lương thực và nông nghiệp, đô thị; năng lượng và vật liệu; y tế và sức khỏe, thì việc thực hiện thành công 17 Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) sẽ tạo ra thành quả kinh tế trị giá ít nhất 12 nghìn tỷ USD cho khu vực tư nhân vào năm 2030, thậm chí có khả năng cao hơn thế tới 2-3 lần; cũng như tạo ra 380 triệu việc làm mới vào năm 2030, với gần 90% việc làm cho các nước đang phát triển. Hay đối với nền kinh tế tuần hoàn (KTTH), theo mô hình ước tính của Tổ chức Accenture Strategy, KTTH có thể tạo ra lợi ích 4,5 nghìn tỷ USD ở quy mô toàn cầu từ năm 2015 đến năm 2030. Đây là những cơ hội to lớn cho DN khi sớm nắm bắt cơ hội và chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng xanh hơn, bền vững hơn.

Ngay tại Việt Nam, chúng ta nhìn thấy những điển hình DN đã vươn lên vị trí nhóm dẫn đầu thị trường với chiến lược phát triển bền vững. Đơn cử như Vinamilk gần đây đã công bố Nhà máy và trang trại bò sữa tại Nghệ An được chứng nhận đạt trung hòa các-bon theo tiêu chuẩn PAS2060:2014, ghi nhận cho nỗ lực cắt giảm khí nhà kính, đóng góp cho mục tiêu Net Zero của DN. Hay PNJ, một DN đã kiên trì, bền bỉ thực hiện phát triển bền vững trong nhiều năm qua và hiện cũng đang tiên phong triển khai ESG, đã thành công “đi qua cơn bão” Covid-19 và liên tục tăng trưởng vượt kỳ vọng, cho thấy sức chống chịu và phục hồi tốt hơn các DN khác nhờ kinh doanh bền vững. Hay Traphaco, với mô hình kinh doanh cùng người thu nhập thấp, đã phát triển bài bản và bền vững chuỗi cung ứng nguyên liệu để đảm bảo ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh của DN, từ đó tạo đà tăng trưởng trong dài hạn cho DN.

Để hỗ trợ và thúc đẩy cộng đồng DN tại Việt Nam thực hành kinh doanh bền vững hiệu quả hơn nữa trong tương lai, VCCI nói chung và VBCSD nói riêng sẽ tiếp tục tập trung vào một số hoạt động chính yếu. Thứ nhất, đó là đẩy mạnh kiến nghị chính sách, đưa tiếng nói của DN đến với Chính phủ (CP), để qua đó góp phần tạo lập một hành lang pháp lý đồng bộ, theo kịp với nhu cầu phát triển của DN, hỗ trợ DN tốt hơn trong quá trình chuyển đổi sang các mô hình kinh tế phát thải thấp, kinh tế tuần hoàn. Các chính sách của CP cần đảm bảo yếu tố có thể tiên đoán, tiệm cận với thông lệ quốc tế, để DN có thể yên tâm đầu tư phát triển. Thứ hai, tiếp tục các hoạt động truyền thông, nâng cao nhận thức, đào tạo để khuyến khích DN chuyển đổi tư duy kinh doanh từ kinh doanh “vị” lợi nhuận sang kinh doanh “vị” tự nhiên. Thứ ba, thúc đẩy và nâng cao năng lực cho DN trong 3 lĩnh vực có ý nghĩa chiến lược: chuyển dịch sang mô hình KTTH; thực hành khung ESG và quản trị DN bền vững; và xây dựng chuỗi cung ứng bền vững. Với nguồn lực hữu hạn, việc tìm ra và tập trung vào những định hướng có tác động chiến lược, giúp đẩy nhanh hơn tốc độ chuyển dịch của DN VN trên “cuộc đua xanh” là một điều hết sức quan trọng.

VCCI mong rằng những hoạt động đó sẽ tiếp thêm động lực, hỗ trợ thiết thực cho các DN hướng tới kinh doanh bền vững. Và ngược lại, VCCI cũng mong muốn sẽ có sự chung tay, đồng hành của các DN, các doanh nhân để hiện thực hóa các mục tiêu PTBV đầy tham vọng. Chúng ta tin tưởng rằng, khi có sự chung tay, gắn kết của cộng đồng DN Việt Nam cả từ trong tư duy, nhận thức cũng như hành động cùng được soi sáng bằng nền tảng đạo đức doanh nhân, văn hoá kinh doanh bền vững thì “đoàn quân” doanh nghiệp Việt sẽ “cùng tiến lên” xây dựng nước non Việt Nam “vững bền”.

Nguyễn Quang Vinh – Phó Chủ tịch VCCI, Chủ tịch VBCSD

Nguồn: Vietnam Business Forum