Điều chỉnh thuế, tăng thu nhập – “chìa khóa” phục hồi sức mua?

Tâm lý thắt chặt chi tiêu không còn là câu chuyện ngắn hạn mà đã trở thành một xu hướng kéo dài suốt nhiều năm qua.

Thời gian qua, hàng loạt chính sách từ miễn giảm thuế VAT, điều chỉnh thuế môi trường với xăng dầu, đến nới lỏng chính sách khuyến mãi đều đã được đưa vào thực thi với kỳ vọng tạo cú hích cho tiêu dùng nội địa. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, những biện pháp này vẫn chưa đủ mạnh để xoay chuyển tình thế. Sức mua vẫn trì trệ, người dân vẫn thận trọng trong chi tiêu, và doanh nghiệp dù đã nỗ lực kìm giá vẫn chưa thể thúc đẩy nhu cầu như mong đợi.

Sức mua suy giảm

Nguyên nhân cốt lõi không nằm ở giá cả, mà ở thu nhập. Khi người dân chưa thực sự cảm nhận được sự cải thiện trong tài chính cá nhân, họ sẽ tiếp tục ưu tiên tiết kiệm, tập trung vào những mặt hàng thiết yếu thay vì chi tiêu cho các nhu cầu khác. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn: doanh nghiệp khó bán hàng, sản xuất đình trệ, thu nhập không cải thiện, và sức mua tiếp tục suy giảm.

Bên cạnh đó, chính sách thuế dù đã có sự điều chỉnh nhưng vẫn chưa tác động đủ sâu vào thu nhập khả dụng của người dân. Mức giảm trừ gia cảnh trong thuế thu nhập cá nhân vẫn chưa theo kịp tốc độ trượt giá, khiến phần lớn lao động rơi vào cảnh “tăng lương không đồng nghĩa với tăng thu nhập thực tế”.

Chính phủ đang đặt ra tham vọng lớn với mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm nay và hướng tới mức hai con số trong tương lai. Tuy nhiên, trong bức tranh kinh tế đầy kỳ vọng ấy, sự suy yếu của tiêu dùng nội địa đang trở thành một dấu hiệu đáng báo động.

Tiêu dùng vốn là một trong ba “bánh xe” chính của nền kinh tế, cùng với đầu tư và xuất khẩu. Khi sức mua sụt giảm, hai động lực còn lại buộc phải gánh thêm áp lực, tạo ra những rủi ro lớn đối với sự ổn định và bền vững của tăng trưởng.

Nếu chỉ tập trung vào đầu tư và xuất khẩu mà bỏ quên thị trường nội địa, nền kinh tế có thể rơi vào tình trạng mất cân đối: doanh nghiệp sản xuất nhưng không tiêu thụ được, dòng tiền chảy ra nhiều hơn chảy vào, trong khi đời sống người dân không được cải thiện.

Cách nào tháo gỡ bài toán này?

Câu trả lời không chỉ nằm ở việc hỗ trợ doanh nghiệp hay điều chỉnh chính sách thuế, mà còn cần một chiến lược tổng thể nhằm phục hồi niềm tin tiêu dùng, thúc đẩy tăng thu nhập bền vững, tạo ra việc làm ổn định. Khi người dân cảm thấy an toàn về tài chính, họ mới sẵn sàng mở hầu bao, và khi đó, cỗ xe tam mã mới có thể vận hành trơn tru hơn trên con đường phát triển kinh tế.

Nhận thức được sức mua trì trệ là rào cản đối với tăng trưởng kinh tế, Chính phủ đang nỗ lực đưa ra các chính sách hỗ trợ nhằm tháo gỡ khó khăn. Việc đề xuất mở rộng đối tượng giảm thuế VAT đến năm 2026, thống nhất giảm 30% thuế đất trong năm 2024, cùng với quyết tâm cắt giảm 30% thủ tục hành chính là những bước đi tích cực. Đồng thời, việc rà soát, loại bỏ các quy định làm tăng chi phí cho doanh nghiệp cũng là một hướng đi đúng đắn, giúp giảm áp lực lên giá cả, từ đó gián tiếp hỗ trợ người tiêu dùng.

Tuy nhiên, một vấn đề quan trọng vẫn chưa được giải quyết triệt để: Tăng thu nhập và cải thiện tích lũy cho người dân. Đây mới là nền tảng bền vững để kích thích tiêu dùng nội địa. Dù các biện pháp giảm thuế và hỗ trợ doanh nghiệp có thể giúp giảm giá thành sản phẩm, nhưng nếu thu nhập của người dân không tăng, họ vẫn dè dặt trong chi tiêu.

Và một trong những điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là chính sách thuế thu nhập cá nhân. Ông Nguyễn Quang Huy – CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng (Trường Đại học Nguyễn Trãi) cho biết, theo quy định hiện hành, mức giảm trừ gia cảnh đối với cá nhân người nộp thuế là 11 triệu đồng/tháng, còn mức giảm trừ đối với mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng. Quy định này đã được áp dụng từ năm 2020 và vẫn duy trì đến nay, bất chấp giá cả sinh hoạt liên tục leo thang, ảnh hưởng lớn đến sức mua của người dân.

Từ năm 2020 đến nay, nền kinh tế Việt Nam trải qua nhiều biến động, đặc biệt là giai đoạn hậu Covid-19, khi chi phí sinh hoạt tăng nhanh trong bối cảnh phục hồi kinh tế toàn cầu. Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng liên tục tăng, đặc biệt ở nhóm hàng thiết yếu như thực phẩm, y tế, giáo dục và nhà ở. Trong đó, giá lương thực, thực phẩm – nhóm chiếm tỷ trọng lớn trong chi tiêu của hộ gia đình – liên tục tăng ở mức hai con số mỗi năm. Chi phí y tế, giáo dục cũng leo thang, trong khi giá nhà ở, điện, nước, xăng dầu thiết lập mặt bằng mới. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân, nhất là những người có thu nhập trung bình và thấp.

Việc giữ nguyên mức giảm trừ gia cảnh trong bối cảnh lạm phát cao khiến nhiều người lao động rơi vào diện chịu thuế dù thu nhập thực tế không tăng. Chẳng hạn, một cá nhân có thu nhập 20 triệu đồng/tháng vào năm 2020, sau khi trừ mức giảm trừ gia cảnh, còn lại 9 triệu đồng thuộc diện chịu thuế. Tuy nhiên, đến năm 2024, giá cả sinh hoạt đã tăng đáng kể, sức mua giảm mạnh nhưng họ vẫn phải nộp thuế như cũ, tạo ra sự bất hợp lý khi thuế suất không phản ánh đúng thực trạng thu nhập.

Bên cạnh đó, mức giảm trừ đối với người phụ thuộc 4,4 triệu đồng/tháng cũng không còn phù hợp với thực tế. Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, chi phí nuôi một đứa trẻ – bao gồm học phí, ăn uống, y tế – có thể lên tới 8-10 triệu đồng/tháng, gấp đôi mức giảm trừ hiện tại. Con số này cũng chưa tính đến chi phí chăm sóc cha mẹ già yếu, vốn rất cao ở thành phố lớn.

Nhìn lại suốt những năm đầy biến động kể từ khi đại dịch Covid-19 xuất hiện, người lao động dường như chưa từng nhận được một sự “khoan sức” nào từ chính sách thuế thu nhập cá nhân. Trong khi đó, doanh nghiệp lại liên tục được hưởng nhiều ưu đãi từ thuế, lãi vay cho đến các gói hỗ trợ tài chính khác.

Đồng ý rằng việc hỗ trợ doanh nghiệp là cần thiết, bởi đây là xương sống của nền kinh tế, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng. Thế nhưng nếu chỉ tập trung vào doanh nghiệp mà bỏ quên người lao động – những người đóng góp tới 70% tổng số thu thuế thu nhập cá nhân, thì rõ ràng có sự mất cân đối trong chính sách.

Nếu chính sách thuế không thay đổi, người làm công ăn lương sẽ ngày càng thắt chặt chi tiêu, ảnh hưởng đến sức mua và kéo theo hệ lụy đối với tăng trưởng kinh tế. Do vậy, Việc sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh hợp lý không chỉ giúp người lao động giảm áp lực tài chính, mà còn góp phần kích cầu tiêu dùng – một động lực quan trọng cho sự phục hồi và phát triển kinh tế.

Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2035 và thu nhập cao vào năm 2045. Để đạt được điều đó, không thể chỉ dựa vào doanh nghiệp và đầu tư nước ngoài, mà cần xây dựng một nền kinh tế có nội lực mạnh mẽ – trong đó tiêu dùng nội địa là một trụ cột quan trọng.

Do đó, việc điều chỉnh chính sách thuế thu nhập cá nhân để tăng thu nhập cho người dân sẽ tạo ra hiệu ứng kép: Vừa kích thích tiêu dùng, vừa gián tiếp thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và đầu tư. Khi người lao động có thêm dư địa tài chính, họ sẽ chi tiêu nhiều hơn, doanh nghiệp hưởng lợi, từ đó tạo ra một vòng xoay tích cực giúp nền kinh tế tăng trưởng bền vững.

Hỗ trợ doanh nghiệp là đúng, nhưng song hành với đó, chính sách cần đảm bảo sự công bằng và tạo động lực cho người lao động. Một nền kinh tế mạnh không thể chỉ dựa vào các gói ưu đãi cho doanh nghiệp, mà phải bắt đầu từ việc tạo điều kiện để người dân có đủ sức chi tiêu và tích lũy, góp phần vào sự thịnh vượng chung.

Theo Diễn đàn Doanh nghiệp