Từ đào tạo đến chuyển giao: Doanh nghiệp Việt vươn lên chuỗi giá trị toàn cầu

Không chỉ dừng ở vai trò nhà cung ứng linh kiện đơn giản, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị của các tập đoàn lớn như Toyota, Honda, Samsung hay Piaggio. Những mô hình hỗ trợ phát triển nhà cung cấp như chương trình TMV 30-2 của Toyota Motor Việt Nam đang chứng minh hiệu quả rõ rệt, khi biến nỗ lực cải tiến của doanh nghiệp Việt thành sức bật hội nhập.

Bắt đầu từ nền tảng: Toyota và hành trình “nâng chuẩn” nhà cung cấp Việt

Tại sự kiện “Hành trình 30 năm phát triển nội địa hóa và công nghiệp hỗ trợ” diễn ra tháng 8/2025, Toyota đã  chia sẻ chiến lược phát triển bền vững của Toyota Việt Nam và phát triển CNHT  trong chặng đường tiếp theo. Theo báo cáo tại sự kiện về  “Hoạt động phát triển nền tảng nhà cung cấp và tư vấn cải tiến năng suất doanh nghiệp” (TMV 30-2), Toyota Việt Nam đã xây dựng lộ trình phát triển nhà cung cấp nội địa gồm ba giai đoạn: lựa chọn – đánh giá – cải tiến.

Trước tiên, các doanh nghiệp được chọn lọc kỹ lưỡng về năng lực công nghệ, quản trị và cam kết cải tiến. Tiếp đến, Toyota tiến hành đánh giá toàn diện theo 5 tiêu chí: chất lượng, chi phí, giao hàng, quản lý và an toàn môi trường. Điểm đặc biệt là, thay vì chỉ chấm điểm, hãng cử chuyên gia trực tiếp đến nhà máy Việt Nam để hướng dẫn cải tiến tại chỗ, giúp doanh nghiệp học và làm ngay theo tiêu chuẩn TPS – Toyota Production System.

Chương trình Toyota Việt Nam – Hành trình 30 năm phát triển nội địa họa và công nghiệp hỗ trợ 

Những cải tiến tưởng nhỏ như sắp xếp dây chuyền theo nguyên tắc 5S, giảm thời gian chờ, kiểm soát lỗi  đã giúp doanh nghiệp giảm tới 20% thời gian sản xuất, tỷ lệ lỗi dưới 1%. Một số nhà cung cấp sau khi được Toyota hỗ trợ đã trở thành nhà cung ứng cấp 1, cung cấp linh kiện cho các mẫu xe lắp ráp tại Việt Nam, thậm chí xuất khẩu ngược ra khu vực.

“Luôn cố gắng xây dựng văn hóa an toàn”  khẩu hiệu trong chương trình không chỉ là lời nhắc về kỹ thuật mà còn là biểu tượng của tư duy sản xuất chuẩn mực, bền vững, nền tảng cho việc tham gia chuỗi giá trị quốc tế.

Từ cải tiến năng suất đến kết nối chuỗi cung ứng khu vực

Cách làm của Toyota đang tạo ra một “mẫu hình lan tỏa” cho nhiều tập đoàn FDI khác tại Việt Nam như Honda, Piaggio, Samsung.
Tài liệu cũng nêu rõ, các chương trình hỗ trợ hiện nay không dừng ở đào tạo lý thuyết, mà chuyển sang hỗ trợ chuyên sâu tại nhà xưởng, kết nối doanh nghiệp nội với mạng lưới cung ứng toàn cầu.

Ví dụ, Honda và Piaggio tại Phú Thọ tổ chức các cụm doanh nghiệp vệ tinh, nơi nhiều công ty cơ khí, nhựa, cao su trong nước cùng hợp tác sản xuất, chia sẻ dây chuyền, tiêu chuẩn hóa quy trình theo hướng dẫn của tập đoàn. Cách làm này giúp doanh nghiệp Việt không chỉ “đủ đơn hàng”, mà còn đủ tiêu chuẩn để mở rộng thị trường sang các hãng khác hình thành chuỗi cung ứng khu vực bền vững hơn.

Dây chuyền lắp ráp ô tô trong nhà máy Toyota Việt Nam

Từ góc độ chính sách, các mô hình như TMV 30-2 được xem là mắt xích giữa khu vực FDI và doanh nghiệp trong nước. Khi doanh nghiệp Việt đạt được tiêu chuẩn về năng suất, chất lượng và an toàn họ không còn là đối tác phụ, mà là một phần của chuỗi giá trị toàn cầu, có khả năng thiết kế, chế tạo và cung ứng trực tiếp.

Nâng tầm công nghiệp hỗ trợ – chìa khóa hội nhập bền vững

Thực tế cho thấy, các chương trình phát triển nhà cung cấp như của Toyota đang mở ra một hướng đi bền vững cho công nghiệp hỗ trợ Việt Nam. Không chỉ dừng ở việc “chuyển giao kỹ thuật”, đây là quá trình chuyển đổi tư duy sản xuất  từ “làm theo đơn hàng” sang “làm chủ tiêu chuẩn”.

Nhờ đó, nhiều doanh nghiệp trong nước đã bước đầu hình thành hệ thống quản trị chất lượng theo tiêu chuẩn ISO/TS16949, IATF 16949, ứng dụng công cụ Kaizen, 5S, TPM – những giá trị cốt lõi giúp họ bắt kịp yêu cầu khắt khe của các hãng xe và điện tử lớn.

Các chuyên gia nhận định, khi Việt Nam tiếp tục triển khai các chương trình phát triển nhà cung cấp tương tự TMV 30-2, kết hợp với chính sách ưu tiên doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi sản xuất FDI, tỷ lệ nội địa hóa và giá trị gia tăng nội địa sẽ được nâng lên đáng kể. Đây chính là chìa khóa giúp Việt Nam không chỉ gia công, mà thực sự trở thành trung tâm sản xuất của khu vực.

Từ một sáng kiến nội bộ của Toyota, chương trình phát triển nhà cung cấp đã trở thành mô hình kiểu mẫu cho cách làm công nghiệp hỗ trợ hiện đại lấy doanh nghiệp làm trung tâm, FDI làm bệ phóng và cải tiến năng suất làm nền tảng. Con đường tham gia chuỗi giá trị toàn cầu không còn xa, nếu doanh nghiệp Việt tiếp tục kiên định với triết lý “học để làm chủ – chuẩn hóa để hội nhập”.

Lê Hiền