Hình thức đa dạng

Giữa tháng 4 vừa qua, MindX – startup chuyên đào tạo kỹ năng công nghệ, lập trình cho người Việt thông báo đã huy động thành công 15 triệu USD trong vòng gọi vốn Series B, dẫn dắt bởi quỹ đầu tư Kaizenvest của Singapore.

Điều đặc biệt tại MindX là có hình thức “học trước – trả sau” cho phép học viên không phải đóng học phí cho đến khi tìm được công việc với mức thu nhập mong muốn. Đây được xem là mô hình táo bạo nhằm vừa giúp học viên thoát khỏi gánh nặng tài chính vừa thúc đẩy nâng cao chất lượng của các mô hình giáo dục truyền thống.

Trước đó, trong lĩnh vực giáo dục, giữa tháng 3/2023, UBND TP.HCM và Đại học Quốc gia TP.HCM cũng đã thống nhất triển khai chính sách tín dụng dành cho sinh viên theo học tại TP.HCM. Qua đó, hàng chục ngàn sinh viên tại TP.HCM sẽ được vay vốn đi học, ra trường trả sau.

Trong buổi làm việc này, ông Phan Văn Mãi – Chủ tịch UBND TP.HCM khẳng định trong quý 2/2023 các bên liên quan hoàn thiện cơ chế để đưa vào vận hành chính sách tín dụng dành cho sinh viên ngay trong năm nay. Hàng chục ngàn sinh viên học tại TP.HCM sẽ được vay vốn học tập.

Về chính sách tín dụng sinh viên, Chủ tịch UBND TP.HCM cho biết chính sách sẽ được xây dựng lớn hơn, quy mô hơn. Các sinh viên học tại TP.HCM có nhu cầu vay vốn tín dụng, trả sau khi có việc làm thì các trường đại học xác nhận nhu cầu và bảo lãnh vay.

Cơ sở bảo lãnh là các trường thành lập quỹ để trả trong các trường hợp không thu hồi vốn được và hỗ trợ lãi suất vay (khoảng 50% lãi vay của Ngân hàng Chính sách xã hội). Như vậy, quỹ này dùng để bù rủi ro và hỗ trợ lãi suất khi cần. Quỹ này do các trường tổ chức vận động.

Còn với mảng y tế, tháng 3/2023, FPT Long Châu triển khai chương trình đồng hành cùng bệnh nhân ung thư, san sẻ gánh lo tài chính, cho phép người bệnh mua thuốc điều trị với 0% lãi suất thông qua thẻ tín dụng.

Hiện nay, có một vài loại thuốc điều trị nằm ngoài danh mục được bảo hiểm y tế hỗ trợ, trong đó thuốc điều trị ung thư là thứ khiến bệnh nhân và gia đình luôn phải đứng trước mối lo chi phí. Theo đó, người bệnh mua thuốc điều trị ung thư theo đơn bệnh viện với hoá đơn từ 3 triệu đồng đã có thể thực hiện thanh toán chi phí với 0% lãi suất thông qua thẻ tín dụng của hầu hết ngân hàng tại chuỗi nhà thuốc FPT Long Châu trên toàn quốc. Chương trình được kỳ vọng sẽ hỗ trợ người bệnh và gia đình giải tỏa những lo toan về tài chính và vững vàng hơn trên hành trình chiến thắng bệnh tật.

Về mảng thẩm mỹ làm đẹp, gần đây giới trẻ đang có xu hướng sử dụng hình thức mua trước trả sau ngày một nhiều. Có thể kể đến HENO với trào lưu “Đẹp trước trả sau”, cung cấp giải pháp công nghệ tài chính mua trước trả sau các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và làm đẹp, giúp khách hàng sử dụng ngay các dịch vụ y tế. HENO là thương hiệu thuộc công ty công nghệ HealthcareNow, giúp người Việt vượt qua rào cản tài chính để được công bằng tiếp cận với những dịch vụ Y tế, chăm sóc sức khoẻ và làm đẹp.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, nhiều doanh nghiệp cũng đang áp dụng phương pháp cho người nông dân mua hàng trước (như phân bón, cây giống…) thu hoạch xong mới trả tiền. Điều này giúp giảm tải áp lực chi phí đầu tư ban đầu, đồng thời giúp cho doanh nghiệp sản xuất giảm bớt gánh nặng lưu kho, bến bãi…

Thủ tục đơn giản

Có thể nói “mua trước trả sau” (Buy now – Pay later) là mô hình thanh toán ngắn hạn cho phép khách hàng mua sắm hàng hóa ngay lập tức mà không phải trả toàn bộ chi phí một lần. Hiểu đơn giản, chi phí mua hàng được công ty công nghệ tài chính cung cấp dịch vụ này thanh toán trực tiếp cho người bán. Người mua sẽ hoàn trả dần số tiền này cho công ty Buy now – Pay later theo từng chu kỳ, thường kéo dài từ một đến vài tháng.

Cách thức hoạt động này của Buy now – Pay later cũng gần giống với vay trả góp qua thẻ tín dụng, tuy nhiên Buy now – Pay later đơn giản hơn. Nếu vay trả góp để thanh toán một sản phẩm nào đó, người dùng sẽ cần các giấy tờ, tài liệu xác minh phức tạp. Trong khi đó, thủ tục mua trước trả sau thì chỉ cần cung cấp giấy tờ đơn giản, nhanh chóng hơn.

Việc tập trung vào các khoản chi tiêu vừa và nhỏ là một trong những yếu tố khiến Buy now – Pay later phát triển tương đối nhanh ở Việt Nam thời gian qua. Buy now – Pay later cũng có thể cung cấp các dịch vụ với chi phí rẻ hơn, nhanh hơn và tiện lợi hơn so với dùng thẻ tín dụng ở các tổ chức tài chính truyền thống hoặc các sản phẩm vay tiêu dùng ở các công ty tài chính khác. Một điểm cộng quan trọng nữa là Buy now – Pay later có thể giúp khách hàng xây dựng và nâng cao điểm tín dụng của họ.

Với hình thức thanh toán này, cộng với sự phát triển của công nghệ số, hồ sơ của khách hàng thường được duyệt tự động và rất nhanh. Trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng có chiều hướng tăng, trong khi một số lượng lớn người dân chưa có cơ hội tiếp cận tín dụng ở các tổ chức tín dụng truyền thống như ngân hàng, đồng thời các dịch vụ vay tiền cầm cố lại thường có lãi suất quá cao và dịch vụ khách hàng chưa tốt, dịch vụ Buy now – Pay later đang nổi lên với nhiều ưu điểm.

Đây là một trong những lý do chính khiến phương thức thanh toán này ngày một phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt là ở giới trẻ. Những người trẻ hiện nay có xu hướng chủ động về tài chính, họ không ngồi chờ đợi đến khi đủ tiền mới bắt đầu mua sắm mà sẽ lựa chọn mua trước trả sau để vừa sắm được món đồ ưa thích, lại vừa cân đối được chi tiêu hàng tháng.

Khuyến cáo với người tiêudùng

Hiện tại, hành lang pháp lý về “mua trước trả sau” vẫn chưa rõ ràng. Trong khi đó, nếu thị trường dịch vụ này phát triển rộng rãi mà không có sự kiểm soát chặt chẽ của Chính phủ, sẽ dễ dẫn đến tăng nợ xấu và ảnh hưởng nặng nề đến điểm tín dụng (do người tiêu dùng có xu hướng tiêu xài quá khả năng trả nợ), đồng thời cũng có thể sẽ gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế.

Nhiều người tiêu dùng ở Việt Nam chưa có kiến thức tài chính đầy đủ, dẫn đến việc họ có thể chi tiêu quá mức và mất khả năng trả nợ, đặc biệt khi nhà cung cấp dịch vụ Buy now – Pay later đánh giá sai khả năng trả nợ của khách hàng. Nhà cung cấp Buy now – Pay later cần có các công cụ quản trị rủi ro cụ thể và hiệu quả, đồng thời hạn chế việc khách hàng mua trước trả sau cùng lúc nhiều sản phẩm.

Nếu các công ty Buy now – Pay later không quản trị rủi ro một cách hợp lý sẽ dẫn đến không thể kiếm được lợi nhuận và phá sản như trường hợp của Openpay ở Australia. Khi phá sản xảy ra, nhiều nhà cung cấp dịch vụ và sản phẩm có thể sẽ không thu hồi được tiền cho các sản phẩm và dịch vụ mà họ đã cung cấp.

Mặt khác, trong tình hình kinh tế với lạm phát và lãi suất cao như hiện tại, nhà đầu tư có xu hướng chuyển đổi danh mục đầu tư khỏi các khoản đầu tư rủi ro và nhiều công ty công nghệ phải cắt giảm nhân sự. Do đó, các công ty Buy now – Pay later có thể sẽ phải chịu đựng một làn sóng thiếu thanh khoản, nguy cơ ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của lĩnh vực này.

Ngoài ra, người sử dụng dịch vụ Buy now – Pay later cần lưu ý để vượt qua tâm lý của người tiêu dùng là thường muốn sở hữu sản phẩm nhưng nhiều người trong số họ lại quên đi trách nhiệm về năng lực chi trả, dẫn đến có những rủi ro cho doanh nghiệp bán hàng và thực tế đã xảy ra rồi.

Với sự phát triển của công nghệ, đặc biệt kết hợp với các nghiệp vụ thẩm định, chấm điểm tín dụng, các công ty cung cấp dịch vụ Buy now – Pay later ngày một hoàn thiện hơn trong việc giảm thiểu rủi ro nợ xấu, thậm chí vấn nạn bùng nổ đang có xu hướng gia tăng. Tuy nhiên, vấn đề con người vẫn là yếu tố quan trọng quyết định thành bại của hình thức mới này.